Knieartrose, wat weten we tot nu toe?

Dit is een overzichtsartikel met informatie omtrent knieartrose. Het is tot stand gekomen door een selectie te maken van artikelen die binnen Psychfysio opleidingen gepubliceerd zijn over dit onderwerp.

Definiëring

Traditioneel wordt artrose gezien als een non-inflammatoire ziekte. Bij artrose is er meestal sprake van pijn, ontstekingsverschijnselen, gewrichtsstijfheid en beperkt functioneren. De relatie tussen pathologie van de structuren en de mate van pijn is echter nog niet voldoende aangetoond. Twee van de drie mensen met artrose heeft ook een of meer andere chronische aandoeningen. De gezondheidsgerelateerde kwaliteit van leven is een term die staat voor de ervaren gezondheid, algehele fysieke en mentale welzijn. Gewrichtsstijfheid en musculoskeletale pijn zijn de belangrijkste symptomen bij orthopedische aandoeningen. Van deze orthopedische aandoeningen is bekend dat deze de grootste invloed hebben op de gezondheidsgerelateerde kwaliteit van leven.

Pijn

De pijn die gepaard gaat met artrose, wordt vaak toegeschreven aan perifere pijnmechanismen, waarbij de primaire nociceptoren in somatische weefsel worden geactiveerd. Uit onderzoek blijkt echter dat het aantal mensen met neuropathische pijn bij artrose aan de knie, aanzienlijk is. Ongeveer 1 op de 4 mensen heeft last van (zelfgerapporteerde) neuropathische pijn. Deze mensen ervaren vaak heftigere pijnklachten dan te verklaren is op basis van radiografische beelden.

Biomechanica

Biomechanische factoren spelen een belangrijke rol in het ontstaan en de progressie van artrose van de knie. Vaak is er bij deze doelgroep sprake van zwakte in de heupabductoren en dan specifiek een afgenomen isokinetische, explosieve en isometrische kracht. Dit kan theoretisch gezien ook het gevolg zijn van aan de leeftijd gerelateerde veranderingen in het musculoskeletale systeem. Als er sprake is van zwakte in deze heupabductoren, is er een groter risico op het ontwikkelen van knie artrose.

De spieren van de onderste extremiteit spelen een belangrijke rol in het behouden van een normale kniefunctie door het waarborgen van stabiliteit en schokabsorptie en het opvangen van verschillende krachten die op het kniegewricht van invloed zijn. Het adductiemoment wordt vaak gebruikt als maat voor de mediale – laterale krachtverdeling van het gewricht.

Er is toenemend bewijs dat een veranderd looppatroon een rol kan spelen in het ontstaan en progressie van knie-artrose. Wanneer er eenmaal sprake is van artrose, reageren de gewrichtsoppervlakken slecht op cyclische compressie in het looppatroon.

Obesitas

Obesitas is een risicofactor voor het ontwikkelen van knieartrose. Daarnaast hebben mensen met obesitas en artrose ook meer pijnklachten en functionele beperkingen. Obese mensen hebben een drie keer groter risico op het ontwikkelen van knieartrose, in vergelijking met niet-obese mensen. Daarnaast is uit onderzoek gebleken dat obesitas de functionele achteruitgang bij ouderen kan versnellen. Een gedegen behandeling is dus van belang.

Weersinvloeden

Uit de dagelijkse praktijk komen wel eens de geluiden dat het weer mogelijk invloed kan hebben op de klachten bij mensen met artrose. Uit onderzoek blijkt ook daadwerkelijk dat er een verband is tussen de luchtvochtigheid en de mate van pijnklachten, met name bij lagere temperaturen. De mogelijke verklaring wordt gezocht in een toegenomen viscositeit van de synoviale vloeistof; waardoor de gewrichtsstijfheid groter wordt.

Hardlopen en artrose

Vaak wordt gedacht dat hardlopen leidt tot ‘versleten knieën’, maar niets is minder waar. Het blijkt zelfs uit onderzoek dat de prevalentie van knieartrose bij recreatieve hardloper op 3,5% ligt. Dit in vergelijking met een inactieve controlegroep, waarbij de prevalentie 10,2% was. Wel moet daarbij vermeld worden dat elitelopers juist een verhoogde prevalentie hebben van 13,3%. Hieruit is te concluderen dat niets doen en teveel doen een ongunstige invloed hebben op het ontstaan van knieartrose, terwijl het recreatieve hardlopers juist beschermt. De rationale hierachter is dat hardlopen het dragend vermogen van het gewricht versterkt. Daarnaast levert hardlopen nog andere gezondheidsvoordelen op; het verbetert de fitheid en gezondheid en de kans op andere gezondheidsproblemen neemt af.

Behandeling

Het is algemeen bekend dat pijnklachten en functionele beperkingen als gevolg van artrose verminderd kunnen worden door matige fysieke activiteit en krachttraining. Eén van de doelstellingen van oefentherapie kan zijn om de intra-articulaire krachten te reduceren. Door middel van training van de relevante spiergroepen wordt de biomechanica in de knie daarmee geoptimaliseerd. De quadriceps en heupabductoren hebben een rol hierin, maar spierversterking van deze spiergroepen vermindert alleen de pijn en functie, en niet de compressiekracht die gepaard gaan met artrose. Deze conclusie wordt ondersteund door een ander onderzoek, wat is uitgevoerd bij vrouwen met knieartrose. Hieruit bleek dat het inzetten van krachtoefeningen voor de heupabductoren kan leiden tot een hogere mate van functioneren.

Recent is uit onderzoek gebleken dat cytokinen en prostaglandinen een rol spelen bij de afbraak van kraakbeen. In datzelfde onderzoek werd gevonden dat een interventieperiode middels oefentherapie leidde tot een afname van de ontstekingswaarden in het bloed. Ook is er onderzoek gedaan naar het verschil in effect tussen oefentherapeutische behandeling en behandeling middels een glucocorticoïde injectie. Hieruit bleek dat oefentherapie op zowel de korte- als lange termijn effectiever is. Ook kwam naar voren uit onderzoek bij patiënten met meerdere chronische aandoeningen dat oefentherapie bij deze doelgroep veilig toe te passen is.

Eerder hebben we beschreven dat obesitas een risicofactor is voor het ontwikkelen van artrose. Het is gebleken dat wandelen positief werkt op de mate van beperkingen bij mensen met knieartrose. Met name bij ongeveer 6000 stappen per dag werd het beste resultaat gevonden en dit is goed haalbaar in het dagelijks leven.

Naast oefentherapie kan de fysiotherapeut ook een bijdrage leveren bij een patiënt met knieartrose op het gebied van copingvaardigheden. Met name de vaardigheden rondom het omgaan met pijn kunnen positief beïnvloed worden. De resultaten van dit onderzoek waren niet significant, maar geven wellicht wel handvatten voor behandeling. Dit sluit aan bij de rol van coach, die de fysiotherapeut kan aannemen. Het is gebleken dat het van belang is dat de omgang met knie-artrose belangrijk is, omdat gedragsmatige aspecten een grote rol spelen.

Tot slot zijn er nog enkele andere ‘behandelvormen’ onderzocht bij mensen met knieartrose. Zo bleek dat een totale lichaamsmassage effectief is op korte termijn (8 weken), in het verbeteren van pijn en functioneren bij mensen met knieartrose. Voeding kan ook een rol spelen; er zijn aanwijzingen dat een hogere vezelinname geassocieerd is met minder pijnklachten bij artrose aan de knie.

Conclusie

Op basis van het bovenstaande kan gesteld worden dat oefentherapie een van de meest aanbevolen interventies is. Daarbij kan er ingezet worden op gedrag, omgang met pijnklachten, coping en leefstijl.

Bron: © originele bijdrage Amber Hulleman (2022) Knieartrose, wat weten we tot nu toe? Psychfysio opleidingen: Nieuwegein.

Foto bij artikel door joel bubble ben / Shutterstock