Voordelen en nadelen van oefentherapie voor patiënten met multimorbiditeit

Senior beautiful woman wearing casual t-shirt standing over isolated pink background showing arms muscles smiling proud. Fitness concept.

Multimorbiditeit is het naast elkaar bestaan van twee of meer chronische aandoeningen. Osteoartritis van de knie of heup, hypertensie, diabetes type 2, depressie, hartfalen, ischemische hartziekten en COPD zijn aandoeningen die vaak naast elkaar voorkomen. Twee van de drie mensen met artrose hebben ook een of meer van de andere veel voorkomende chronische aandoeningen. Deze aandoeningen hebben een gemeenschappelijke risicofactor (lichamelijke inactiviteit) en pathogenese (systemische laaggradige ontsteking). Daardoor kan er een kettingreactie ontstaan, die leidt tot een vicieuze cirkel van chronische ziekten en slechte uitkomsten. Om te onderzoeken of oefentherapie de vicieuze cirkel kan doorbreken, en de lichamelijke en psychosociale gezondheid van mensen met multimorbiditeit kan verbeteren, zetten de auteurs het wetenschappelijke bewijs uit drieëntwintig gerandomiseerd gecontroleerde onderzoeken op een rijtje.

Methode

Ze namen gerandomiseerde studies mee waarin minstens 80 procent van de deelnemers twee of meer van de volgende aandoeningen had: osteoartritis van de knie of heup, hartfalen, ischemische hartziekte, hypertensie (systolische bloeddruk ≥ 140 en diastolische bloeddruk ≥ 90), diabetes type 2, COPD en depressie. De oefeninterventies hadden als doel functieherstel of vermindering van de door de aandoening veroorzaakte symptomen of letsel. De interventies in de studies werden vergeleken met de gebruikelijke of standaard zorg.

Uitkomsten waren:

  • Lichamelijke gezondheid: objectief gemeten (bijv. zes minuten wandeltest) of zelf-gerapporteerd lichamelijk functioneren aan de hand van een vragenlijst (bijv. 36-item Short-Form Health Survey).
  • Psychosociale gezondheid: gezondheid gerelateerde kwaliteit van leven (bijv. EQ-5D-vragenlijst), depressiesymptomen en angstsymptomen (bijv. Hospital Anxiety and Depression Scale).
  • Bijwerkingen, d.w.z. elk ongunstig en onbedoeld symptoom of ziekte die optreedt tijdens of na de interventie, zoals pijn, vallen en vermoeidheid.
TIP:  Nintendo Wii Fit Plus toepasbaar bij kwetsbare ouderen voor balans en looppatroon

Om te kunnen interpreteren hoe groot het effect van oefentherapie t.o.v. de controle interventies op de uitkomstmaten was, rekenden de onderzoekers de standard mean difference (SMD) uit. Een SMD van 0,2 tot <0,3 kunnen we interpreteren als een klein effect, van 0,3 tot 0,8 als matig effect, en groter dan 0,8 als groot effect.

Resultaten

De zoektocht in de literatuur leverde drieëntwintig artikelen met bij elkaar opgeteld 3363 deelnemers op. De oefeninterventies duurden gemiddeld dertien weken (±4,0).

Aerobe oefeningen, in elf studies, waren de meest voorkomende interventies. Acht studies onderzochten oefenprogramma’s met combinaties van aerobe, spierversterkende, balans- en flexibiliteitsoefeningen. Verder waren er nog studies die Tai Chi of alleen weerstandstraining onderzochten.

De therapietrouw varieerde van 51 tot 94 procent van de geplande oefensessies. Interventies werden individueel, in groepsverband, of als zelfhulp programma met of zonder gedeeltelijke begeleiding uitgevoerd.

Oefentherapie had een groot effect op het verminderen van depressieve symptomen (SMD -0.80). Hoe ernstiger de depressie, hoe groter het effect.

De oefeninterventies leidden tot een matige verbetering (SMD = 0,37) van de kwaliteit van leven in vergelijking met de controle interventies. Uit nadere analyses bleek dat met het stijgen van de leeftijd, dit effect minder wordt. Ook wat betreft het objectief gemeten lichamelijk functioneren leidde oefentherapie tot een matige verbetering (SMD = 0,33). In studies die de zes minuten wandeltest als objectieve uitkomstmaat hadden, verbeterde de afstand met gemiddeld 42,96 meter (95 % BI 21,10-64,81). Op angstsymptomen was het effect matig (SMD -0,49). Op het zelf gerapporteerde lichamelijk functioneren, had oefentherapie geen effect.

In veertien studies waren ernstige of minder ernstige problemen of incidenten ten tijde van het onderzoek genoteerd. Minder ernstige problemen zoals, pijn, vallen, hartritmestoornissen, flauwvallen en seksuele problemen, kwamen in beide groepen even vaak voor.

TIP:  Vermoeidheid bij chronische ziektes is niet ziektespecifiek

Ernstiger gebeurtenissen waren ziekenhuisopnames, longontsteking, ernstiger hartproblemen, sepsis, en extreme vermoeidheid. De deelnemers aan een oefeninterventie hadden 38 procent minder kans op een ernstiger incident.

Discussie en conclusie

Oefentherapie is veilig en effectief voor patiënten met multimorbiditeit. Depressie en angstgevoelens verminderen, gezondheid gerelateerde kwaliteit van leven en objectief gemeten lichamelijk functioneren verbeteren. Jongere mensen kunnen meer vooruitgang verwachten in de kwaliteit van leven dan ouderen. Mensen met een ernstiger depressie hebben meer profijt van een oefeninterventie dan mensen met minder ernstige depressieve klachten. De verbetering van 43 meter op de zes minuten wandeltest is een klinisch relevante verbetering. Een verbetering van meer dan 30 meter is het afkappunt voor mensen met chronische aandoeningen.

Patiënten met meerdere chronische aandoeningen hoeven dus niet bang te zijn voor nadelige gevolgen van oefentherapie. Zeker niet wanneer ze dat onder begeleiding doen.

Bron: Bricca, A., Harris, L.K., Jäger, M., Smith, S.M., Juhl, C.J., Skou, S.T. (2020). Benefits and harms of exercise therapy in people with multimorbidity: A systematic review and meta-analysis of randomised controlled trials. Ageing Research Reviews: 63; 101166. doi.org/10.1016/j.arr.2020.101166.

Foto bij artikel door AaronAmat / iStock.

Bron

Shanty Sterke

Shanty Sterke

Fysiotherapeut/ bewegingswetenschapper/wetenschapsjournalist. Referent/samenvatter met specialisatie ouderen.

Zin in een leuke en boeiende cursus?

Kijk dan hier voor inspiratie!

" 3000+ tevreden fysiotherapeuten gingen je voor. "

Nieuwsbrief

Elke twee weken 2 samenvattingen voor fysiotherapeuten. Gratis, al 18 jaar. 6000+ fysiotherapeuten gingen je voor.

Volg ons op facebook:

Database met 1500+ artikelen

2024-2025

Motiverende gespreksvoering en oplossingsgericht coachen

3 dagen. Start 16 mei 2025. Prijs € 495,-…

Acceptance and Commitment Therapy bij pijn

3 dagen. Start 31 januari 2025. Prijs € 495,-…

Vrouw doet pilates oefeningen en voorkomt daardoor rugpijn.

Fysiopilates opleiding

9 dagen. Start 7 januari 2025. Prijs € 1695,-…

Vrouw stretcht mindfull tegen rugpijn.

Belevingsgericht lichaamswerk binnen de fysiotherapie

5 dagen. Start 11 januari 2025. Prijs € 995,-…

De Mindful Fysiotherapeut

8 dagen. Start 6 februari 2025. Prijs € 1395,-…

Werken met beleving en emotie binnen de fysiotherapie

3 dagen. Start 12 maart 2025. Prijs € 595,-…

Dansante Fysiotherapie op basis van Laban/Bartenieff

8 dagen. Start 13 maart 2025. Prijs € 1395,-…

Pijn- en Stressmanagement technieken

3 dagen. Start 22 maart 2025. Prijs € 595,-…

Gezondheidspsychologie voor de fysiotherapeut

5 dagen. Data volgen najaar 2025. Prijs € 995,-…

kngf-logo-klein
keurmerk-fysiotherapie-logo-klein
crkbo_instelling_rgb