Pilates maakt ouderen lenig

Ouder worden gaat gepaard met natuurlijke achteruitgang van lichaamssystemen, voornamelijk het neuromusculaire systeem. Afname van spiermassa, vooral type II vezels en afname van flexibiliteit zijn typerend voor ouderdom. Het gevolg daarvan is een afname van de functionele capaciteit, waardoor het risico op vallen toeneemt, functioneren in ADL achteruitgaat en de kwaliteit van leven vermindert. Het versterken van rompmusculatuur tijdens fysiotherapie is belangrijk omdat deze spieren de mogelijkheid tot stabiliteit en mobiliteit vergroten. Spierkracht en –uithoudingsvermogen en mate van flexibiliteit of lenigheid in deze regio vormen de basis voor het uitvoeren van ADL-activiteiten. Flexibiliteit is belangrijk omdat het zorgt voor een adequate beweging van de gewrichten, waardoor het risico op letsels verkleint. Het speelt een essentiële rol in het uitvoeren van eenvoudige of complexe bewegingen. Naarmate mensen ouder worden neemt de range of motion af. Afhankelijk van het gewricht kan de ROM wel met 50% afnemen. Eerdere studies hebben een associatie aangetoond tussen kwaliteit van leven en flexibiliteit van het bovenlichaam bij oudere mensen. Er zijn verschillende methoden om de flexibiliteit te trainen. De Pilates methode is daar een van. In deze studie worden de effecten van een Pilates interventie op de flexibiliteit van ouderen geëvalueerd.

Methode

Vijfentwintig mensen tussen de 64 en 74 jaar zonder mobiliteitsproblemen werden geïncludeerd in de studie. Vijf hiervan stopten vroegtijdig omdat ze de oefeningen te moeilijk vonden om uit te voeren. Uiteindelijk zijn de resultaten dus gebaseerd op 20 mensen, 18 vrouwen en 2 mannen met een leeftijd tussen de 66 en 74 jaar. Een flexometer werd gebruikt om flexibiliteit te meten. Dit apparaat wordt aan een extremiteit bevestigd en door het gewricht langzaam te bewegen wordt de hele bewegingsuitslag gemeten. De bewegingen werden actief uitgevoerd. De bewegingen die werden gemeten waren:

• Flexie, extensie, lateroflexies en rotaties van de cervicale en thoracolumbale wervelkolom
• Flexie, extensie, abductie en rotaties van het glenohumerale gewricht
• Flexie, extensie, abductie, adductie en rotaties van de heup
• Flexie en extensie van de knie.

Het Pilates protocol werd uitgevoerd gedurende 60 minuten, drie keer per week, gedurende 10 weken. Van iedere oefening werden 8 tot 10 herhalingen uitgevoerd, afhankelijk van de moeilijkheidsgraad. Na twee weken werd de Borgschaal (score van 6-20; Borg 1982) gebruikt om de ervaren trainingsintensiteit te meten. De gemiddelde score was 12 voor de eerste 5 weken en 14 voor de laatste vijf weken.

Resultaten

• Cervicale wervelkolom: er was een significante toename van flexie (22,7%), extensie (10,5%) en links rotatie (20,5%)
• Thoracolumbale wervelkolom: significante toename in alle richtingen, maar met name in flexie (16,5%), extensie (23,8%), lateroflexies ongeveer (38%), rotaties ongeveer (24%).
• Glenohumerale gewrichten: significante toename  in flexies (8%), abductie (18%) en rotaties (130%).
• Heupen: alleen in flexie (rechts 15,9% en links 9,6%).
• Knieën: alleen in de linkerknie een toename van 15,2% flexie.

Opmerkingen samenvatter

Dit onderzoek toont aan dat Pilates bij ouderen een toename in flexibiliteit tot gevolg kan hebben, vooral in de wervelkolom. Hierbij moet wel opgemerkt worden van voor 5 van de 25 mensen de oefeningen te moeilijk waren om uit te voeren, dus lijkt deze vorm van training niet voor iedereen geschikt. De auteurs suggereren dat de verandering in flexibiliteit te maken heeft met morfologische veranderingen in de spieren, hoewel dit niet gemeten is. Eerdere onderzoeken laten zien dat een vergroting van de ROM geassocieerd kan zijn met neurale- of mechanische spierveranderingen.
De toename in met name de cervicale en thoracolumbale wervelkolom is voor fysiotherapeuten interessant en klinisch relevant. Een goede mobiliteit faciliteert de activiteiten van het dagelijkse leven en reduceert waarschijnlijk het risico op valincidenten.

Psychfysio opleidingen biedt een prachtige opleiding in Fysiopilates aan waarbij fysiotherapeuten negen dagen, verspreid over  één jaar, intensief getraind worden in de methode. Deze cursus wordt ondersteund door een patiëntenwebsite: fysiopilates.nl.