Het functionele herstel na totale knie artroplastiek

Totale knie artroplastiek (TKA) wordt veel toegepast, maar er is nog weinig bekend over de factoren die het herstel beïnvloeden. Uit zelfrapportage onderzoek is bekend dat de eerste postoperatieve maand een verslechtering optreedt, na drie maanden passeert men de preoperatieve status en na 6 maanden buigt de snelheid van herstel af en kan men gedurende 1 á 2 jaar nog een bescheiden winst boeken. Daarna ontstaat geleidelijk aan een achteruitgang.

De spaarzame onderzoeken met functionele testen laten een minder florissant verloop zien dan de zelfrapportage. Het effect van revalidatie is na totale knie artroplastiek nog het meest onderbelicht en tonen een conflicterend resultaat. Pijn, mobiliteit en de kracht van de quadriceps zijn de drie belangrijkste beïnvloedbare factoren in het klinische onderzoek. Pijnverlichting na totale knie artroplastiek verklaart, zo blijkt uit onderzoek, voor een belangrijk deel de verbetering in functioneren. De mobiliteit is doorgaans haalbaar tot 105-113 graden. Dit is voldoende voor de meeste ADL activiteiten.

Vreemd genoeg is de verminderde quadriceps kracht het minst onderzocht terwijl dat een belangrijke factor lijkt om beperking in activiteiten te geven. Verminderde kracht kan jaren aanwezig blijven na totale knie artroplastiek. Het huidige onderzoek richt zich opnieuw op de rol van kracht, pijn en mobiliteit op functioneren na totale knie artroplastiek.

Methode

Na TKA krijgen 40 patiënten drie dagen fysiotherapie in het ziekenhuis, gevolgd door 2-3 weken fysiotherapie aan huis. Beide bevatten aanvankelijk relatief lichte isometrische oefeningen, actieve mobiliserende oefeningen en ADL training. Vier weken postoperatief start een revalidatie programma van 6 weken (3 keer per week) waarbij de belasting in kracht en mobiliteit wordt opgevoerd.

Ze bestaat onder andere uit 10-15 minuten fietsen, patella mobilisatie, quadriceps oefeningen zoals het heffen van het gestrekte been, het glijden langs een muur, cryotherapie bij pijn en zwelling, litteken mobilisaties, functionele training in lopen met- en zonder hulpmiddel, traplopen, etc. De kracht van de quadriceps, pijn en mobiliteit van de knie is gemeten op twee weken preoperatief, en postoperatief een aantal maal . Ook zijn twee functionele testen afgenomen. Beide testen hebben een uitstekende test-hertest betrouwbaarheid:

• Timed Up-and Go Test (TUG). De tijd die nodig is om uit een 46 cm hoge stoel met armleuning te komen, drie meter te lopen, om te keren en weer te gaan zitten.
• Stair climbing test (SCT): tijd die nodig is om 12 treden van 18 cm hoog en 28 cm diep op en af te gaan.

Ook zelfbeoordelingsvragenlijsten als de SF-36 als generieke lijst en de “knee outcome survey-activities of daily living scale” (KOS-ADLS) als ziekte specifieke lijst zijn afgenomen.

Resultaat

Samenvattend ziet men in de eerste maand na de operatie een sterke terugval in zowel functioneren als in kracht, pijn en mobiliteit. Dit herstelt met dit revalidatieprogramma gaandeweg in drie tot zes maanden, vaak tot boven het preoperatieve niveau (doorgaans 20-60% verbetering ten opzichte van preoperatieve status). Op elk moment in het revalidatietraject blijkt de kracht van de quadriceps het functioneren op de TUG en SCT te voorspellen (verklaarde variantie tussen de 10-30%). Pijn voorspelt dit functioneren op geen enkel moment en de mobiliteit alleen in de eerste twee maanden!

Quadriceps training lijkt dus een centraal element te zijn in de revalidatie na TKA.