Gezondheidsoverwegingen bij hardlopende kinderen, zwangere vrouwen en ouderen

Hardlopen zorgt voor zeer veel positieve effecten op de lichamelijke en mentale gezondheid. Ook voor kinderen, zwangere vrouwen en ouderen kan het hardlopen van grote waarde zijn. Toch zijn er ook soms kritische geluiden wanneer het bijvoorbeeld gaat over kinderen die deelnemen aan lange afstandslopen. Is dat wel gezond? En lopen ouderen niet extra risico op hartfalen tijdens een loopevenement?

Kinderen

In de Westerse cultuur staan kinderen die deelnemen aan een lange afstandsloop, meer dan 3000 meter, nog wel eens ter discussie. Is het wel verstandig om kinderen al op jonge leeftijd bloot te stellen aan zulke inspanningen? Deze inspanningen zouden mogelijk schadelijk zijn voor de groeischijven en gewrichten.

In Kenia wordt hier echter totaal anders tegenaan gekeken. Keniaanse kinderen zijn veelal vanaf hun 5^e levensjaar, soms nog eerder, al hardlopend actief. Het is een ‘gewone’ dagelijkse bezigheid aangezien zij vaak enkele tot soms wel meer dan 10 kilometer naar school moeten lopen. Uit onderzoek blijkt dat deze kinderen minder blessurerisico en gezondheidsproblemen hebben dan kinderen vanuit Europa en Amerika. Enkele pluspunten vanuit de Keniaanse cultuur zijn het veelal blootvoets lopen en hardlopen. Dit resulteert in een grotere botdichtheid, hogere gewrichtsstabiliteit en spierkracht. Andere pluspunten zijn:

• De geleidelijke opbouw van het aantal hardloopkilometers gaande de leeftijd vordering
• Een kwalitatief en energierijk voedingspatroon
• Hardloopbeoefening zonder externe prestatiedruk, vaak vanuit ouders

De lichamelijke warmteregulatie bij kinderen is anders dan bij adolescenten en volwassenen. Kinderen hebben in vergelijking met adolescenten en volwassenen een relatief groter huidoppervlak ten opzichte van hun lichaamsvolume. Dit kan gunstig zijn voor het voorkomen van een sterke toename van de lichamelijke kerntemperatuur. Echter het bloedvolume van kinderen is naar rato relatief minder. Tevens hebben kinderen tot 14 jaar meer moeite met zweten door een nog niet volgroeide functie van de zweetklieren. Ook het acclimatiseren in een [zeer] warme omgeving vraagt meer tijd, gemiddeld 6 dagen voor volwassenen tegenover 12 dagen voor kinderen. Al deze factoren zorgen er voor dat er een verhoogt risico is van onderkoeling bij een koude buitentemperatuur en oververhitting bij een warme buitentemperatuur. ‘Heat stroke’ is na hoofdtrauma en hartfalen de 3^e doodsoorzaak bij sportende kinderen.

Naast de warmteregulatie zijn er nog een paar andere aandachtspunten die belangrijk zijn om in ogenschouw te houden. De beenlengte bij kinderen is minder dan 50% van de totale lichaamslengte. Dat is beduidend minder dan bij volwassenen. Hierdoor is er een lager absorptievermogen van de benen om de grondreactiekracht van de voetlanding op te vangen. Dit kan mogelijk leiden tot een grotere belasting op de gewrichten van het been, het bekken en de lage rug. Ook is er een lagere beenstijfheid bij kinderen. Dit komt doordat, zolang de kinderen nog groeien, het bindweefsel in de spierbuik en pezen veel elastischer is. De lagere beenstijfheid zorgt voor een minder hoog absorptievermogen. Deze factoren kunnen zorgen voor een relatief hoger risico op stressfracturen en gewrichtsschade.

In een zeer interessante Finse studie werd onderzoek gedaan naar de relatie tussen blessurerisico en intensieve looptraining bij kinderen. In deze studie werden gedurende 3 jaar 48 jonge atleten gevolgd, 22 meisjes en 26 jongens. Deze waren allen actief op nationaal en deels Europees niveau. Bij de start van de studie waren 7 deelnemers 10 jaar oud, 3 waren 11 jaar, 6 waren 12 jaar, 9 waren 13 jaar en de overige 23 waren 14 of 15 jaar. Van de groep trainden 20 deelnemers 10 uur per week verdeelt over 6 trainingen, 23 deelnemers trainden 4-5x per week met een totale omvang van 6-10 uur en 5 deelnemers trainden 3-6 uur per week verdeelt over 3 trainingen. Na de studie bleek dat er 41 blessures in totaal geweest waren. Gemiddeld was er bij 28% van de atleten sprake van een blessureperiode in een jaar. Afgezet tegen een gemiddelde van 40-65% bij recreatieve volwassenen is dit zeer laag te noemen. Van de opgetreden blessures herstelde ongeveer een derde zonder therapie, zo’n 60% van de blessures herstelde met aanvullende behandeling binnen 2 maanden. Er waren geen ernstige blessures waarvoor operatie noodzakelijk was.

Bij meisjes is er nog een extra punt van aandacht. Uit onderzoek is gebleken dat bij met name Westerse intensief hardlopende meisjes zo’n 25% te maken heeft met de ‘female triad’. Deze triade is een zeer schadelijk samenspel van een eetstoornis, een verstoring van de menstruatiecyclus en een slechtere botontwikkeling. Door onvoldoende inname van voeding ontstaat er een structurele energie deficiënte, hierdoor wordt onder andere de menstruatiecyclus verstoord en daarmee ook de hormoonhuishouding. De verstoorde hormoonhuishouding zorgt vervolgens voor een verslechtering in de botstofwisseling met uiteindelijk osteoporose tot gevolg.

Het uitblijven van de menstruatiecyclus wordt nog weleens toegeschreven aan de intensieve en omvangrijke sportbelasting, dit is onjuist. Bij Keniaanse meisjes komt dit verschijnsel niet tot nauwelijks voor. Terwijl bij hen een grote trainingsomvang van 100-110 kilometer per week heel gebruikelijk is. Het verschil zit waarschijnlijk in de voeding. In de Keniaanse cultuur heerst de opvatting dat zonder voldoende en kwalitatieve voeding goed presteren onmogelijk is.

Met inachtneming van de benoemde aandachtspunten kan concluderend worden gesteld dat hardlopen voor jonge kinderen zeer bevorderlijk is voor de lichamelijke en mentale gezondheid. Daarbij is het wel van groot belang dat de training veel variatie kent qua oefenvorm en ondergrond. Kinderen die vroegtijdig lichamelijk actief zijn en sporten hebben op latere leeftijd een veel kleinere kans op overgewicht, hoge bloeddruk en diabetes. Voor meisjes is tevens aangetoond dat zij tot 60% minder risico hebben op kanker aan de geslachtorganen en 50% minder kans op borstkanker.

Hardlopen tijdens zwangerschap

De bevindingen uit onderzoek naar hardlopen tijdens zwangerschap lopen uiteen. De huidige richtlijn die in Europa en Amerika wordt aangehouden adviseert om de trainingsintensiteit te matigen, maar er is geen bezwaar om tijdens zwangerschap te blijven hardlopen. Hardlopen kan positief bijdragen door bijvoorbeeld een risicoverlaging op zwangerschapsdiabetes en hoge bloeddruk. In hoeverre hardlopen gunstig of ongunstig is voor de baby is nog niet volledig helder.

In een groot Deens onderzoek werden 92.671 zwangere vrouwen gevolgd. Uit dit onderzoek bleek dat er een 4x zo grote kans op een miskraam was bij vrouwen die meer dan 7 uur per week sporten. Er was geen vergroot risico wanneer de zwangerschap voorbij de 18 weken was. Het algemene advies is om in overleg met een arts te bepalen of het hardlopen gecontinueerd kan worden gedurende de zwangerschap.

Ouderen

Ook onder ouderen, vanaf 60 jaar, is hardlopen een veel beoefende sport. Door het verouderingsproces van het lichaam nemen onder andere de botdichtheid, de elasticiteit van het bindweefsel, de spiermassa en de contractiliteit van de spieren geleidelijk af. Dit zorgt er voor dat er bij de oudere hardloper gemiddeld een hoger risico is op blessures aan de achillespees, hamstrings en kuit. Dit kan echter ondervangen worden door het gestructureerd toevoegen van krachttraining aan het trainingsprogramma. Hardlopen heeft ook voor ouderen veel positieve lichamelijke effecten. Enkele voorbeelden hiervan zijn een lager risico op diabetes, hartfalen, kanker, depressie, angst en overgewicht. Daarnaast zorgt hardlopen voor het behouden van een betere mobiliteit en coördinatie.

Conclusie

Voor kinderen en ouderen is hardlopen zeer gunstig voor de lichamelijke en mentale gezondheid. Bij kinderen is het van groot belang om te weten dat de warmteregulatie minder goed verloopt bij inspanning ten opzichte van adolescenten en volwassenen. Verder is het belangrijk dat de training gevarieerd en gedoseerd opbouwend wordt aangeboden.  Bij meisjes is er vooral in de Westerse cultuur een verhoogt risico op de ‘female triad’. Het is van groot belang, voor de gezondheid op lange termijn, dat dit bijtijds gesignaleerd wordt. Bij ouderen kan het hardlopen onder andere bijdragen aan het behouden van de mobiliteit en botdichtheid. Verder is er aantoonbaar minder risico op ziekten als diabetes, kanker en hartfalen.

Het onderzoek ten aanzien van hardlopen tijdens zwangerschap is nog niet eenduidig in de bevindingen. De algemene richtlijnen in Europa en Amerika geven aan dat hardlopen kan worden gecontinueerd tijdens de zwangerschap. Daarbij dient wel de intensiteit gematigd te worden. Tevens geldt het advies om het continueren van hardlopen af te stemmen in overleg met een arts.

Heb jij ook een passie voor hardlopen dan is de cursus De Running Fysiotherapeut echt iets voor jou.