Acceptatie en commitment therapie (ACT) bij pijn online inzetten binnen de fysiotherapie

De behandeling van chronische pijn blijft problematisch. Ook binnen de fysiotherapie. Patiënten met chronische pijn worden gekenmerkt door overgevoeligheid, vermijding en catastroferen. Deze factoren moeten dan ook in de fysiotherapeutisch behandeling meegenomen worden. Dat kan binnen een cognitief gedragsmatige benadering. Als het gaat om vermijding en catastroferen dan is acceptatie en commitmenttherapie bij chronische pijn een mooie benadering. Deze benadering legt een sterk accent op het accepteren van de pijn en de beperkingen, en op het hervatten van een waarde gericht leven. Acceptatie en commitmenttherapie kiest bij chronische pijn een realistische insteek: namelijk dat de pijn hoogstwaarschijnlijk niet of voorlopig niet zal verminderen. Een verwachting die overeenkomt met de gematigde effect sterkte van de huidige biomedische en psychologische benaderingen voor pijnverlichting. Acceptatie en commitmenttherapie versterkt drie responsstijlen bij de patiënt:

• openheid (acceptatie en cognitieve diffusie),
• gewaar zijn (mindfulness en zelf als context),
• engagement (waarden en commited handelen).

Deze attitude van open en accepterend in het huidige moment staan en handelen naar belangrijke waarden ondanks de pijn, zorgt dat de pijnpatiënt het vechten tegen zijn pijn kan stoppen en zijn leven kan hervatten. Acceptatie en commitmenttherapie heeft bewezen effecten op stemming, pijn, functioneren en kwaliteit van leven.

Online aanbod

De laatste jaren wordt acceptatie en commitmenttherapie voor chronische pijnpatiënten ook online aangeboden. Ook Psychfysio opleidingen heeft een online module ontwikkeld voor pijnpatiënten. Fysiotherapeuten die de cursus acceptatie en commitmenttherapie bij chronische pijn volgen kunnen hun patiënten gratis toelaten op deze website: ACTbijpijn.nl. Voor fysiotherapeuten is dit een prachtige oplossing. Fysiotherapeuten zien weliswaar de patiënt frequent, wat gunstig is voor educatie, maar ook relatief kort (30 minuten of minder). In die 30 minuten moeten doorgaans ook allerlei beweeg- of andere fysiotherapeutische interventies uitgevoerd worden. Daardoor blijft er relatief weinig tijd over om de patiënt uitgebreid te scholen in acceptatie en commitmenttherapie. Daarom is een zelfhulp website een mooie aanvulling. De auteurs van het artikel dat we hier bespreken deden een systematische review naar de vormen en de effecten van online acceptatie en commitment programma’s voor chronische pijn.

Methode

De PubMed, PsycINFO, CINAHL, en de Web of Science werden tot juli 2020 onderzocht op relevante artikelen. Enkele exclusieve criteria waren; jonger dan 18 jaar en hoofdpijn. Hoofdpijnen worden doorgaans gezien als een andere type chronische pijn dan andere chronische pijnen.

Resultaten

Aanvankelijk leverde de zoektocht 114 artikelen op. Uiteindelijk konden 20 artikelen voor nadere analyse meegenomen worden.

De inhoud van de online programma’s

De standaard acceptatie en commitment online-interventie voor pijn is een cursus van 6 tot 8 modules. In deze modules worden stapsgewijs de zes processen binnen acceptatie en commitmenttherapie doorlopen, doorgaans in een vaste volgorde. Er worden daarbij regelmatig ervaringsoefeningen aangeboden zoals mindfulness, waarden beschrijven, of cognitieve diffusie. De meeste programma’s gaven psycho-educatie over chronische pijn. Elke module begon doorgaans met een inhoudsoverzicht. De duur per onderdeel varieerde sterk. Soms werd aangegeven dat het één uur in beslag nam, andere keren werd aangegeven dat men er tussen de vijf en vijfenveertig minuten per dag mee bezig moest zijn. De meeste modulen werden over een periode van 7 tot 8 weken aangeboden, vaak via een website. Soms bestonden de modules alleen uit tekst, maar vaak werd tekst aangevuld met plaatjes, audio, video et cetera. Een aantal online programma’s stuurde ook reminders naar de deelnemers via een app of e-mail. In een programma kon men ook met een chat de docent bereiken. Een enkele keer kon men online tips aan elkaar uitwisselen. Bijna altijd werd naast de online module ook enige begeleiding gegeven. Doorgaans via telefoon of e-mail. De begeleiding die gegeven werd was nogal verschillend: soms was er wekelijks een contact, soms alleen bij aanvang en in het midden van de reeks, soms alleen bij problemen rond therapietrouw, en soms alleen in de eerste weken. Het belangrijkste doel van de begeleiding was het motiveren van de deelnemers en het beantwoorden van vragen.

Therapietrouw

Therapietrouw werd in de meeste studies niet bijgehouden. In studies die de therapietrouw wel bijhielden lag de therapietrouw gemiddeld tussen de 39% en de 90%. Met begeleiding was de therapietrouw hoger dan zonder begeleiding.

Opmerking samenvatten

De auteurs van het artikel dat we hier bespreken geven aan dat er opvallend weinig online modules ontwikkeld zijn die gebruikmaken van een expliciete designstrategie. De auteurs vinden design theorieën zoals het Technology Acceptance Model (TAM) en de Task-Technology Fit (TTF) model potentieel erg behulpzaam. De auteurs geven aan dat de online acceptatie en commitmentinterventies effectief waren in het managen van chronische pijn. Vaak werd vooral de verstoring en beperkingen die chronische pijn geven in het leven van de patiënt, minder sterk. Dit is een uitkomst die in lijn is met de theorie achter acceptatie en commitmenttherapie. Het gaat niet om het verlichten van de pijn, maar om de beperkingen die pijn geeft richting een waardevol leven te verminderen.
Kortom, deze review laat zien dat online acceptatie en commitment programma’s voor chronische pijn effectief zijn en goed het algemene model van acceptatie commitmenttherapie volgen. De online ACT bij pijn modulen die Psychfysio opleidingen ontwikkeld heeft, komt volledig overeen met het hierboven geschreven standaard formaat. De patiënten website bevat pijneducatie en vervolgens worden de zes centrale processen binnen acceptatie en commitment therapie doorlopen. De website bevat enkele filmpjes, audio-opnamen van meditaties, quizzen na elke les, mogelijkheden om oefeningen te noteren, en natuurlijk gewoon de inhoudelijke teksten. In de loop van de jaren heeft Psychfysio opleidingen een paar honderd fysiotherapeuten opgeleid in ACT via de cursus acceptatie en commitmenttherapie voor chronische pijn. Veel van deze fysiotherapeuten maken dankbaar gebruik van de patiënten website. Ze hebben daarmee een tool in handen die naast hun gebruikelijke fysiotherapeutische traject ingezet kan worden. Omdat ze deze patiënt vaak ook face-to-face zien kan ook nog enige begeleiding gegeven worden rond de website, wat de effectiviteit en de therapietrouw verhoogt. Kortom, deze combinatie van aan de ene kant fysiotherapie in de praktijk en aan de andere kant zelfhulp via patiënten website is een prachtige combinatie voor fysiotherapeuten die werken met patiënten met chronische pijn.

Bron: van de Graaf, D.L., Trompetter, H.R., Smeets, T., Mols, F. (2021) Online Acceptance and Commitment Therapy (ACT) interventions for chronic pain: A systematic literature review. Internet Interventions 26 (2021) 100465. https://doi.org/10.1016/j.invent.2021.100465

Foto bij artikel door damircudic / iStock.