Motiverende gespreksvoering bevordert sportief bewegen bij achterstandsgroepen

Het is ondertussen bekend dat regelmatig fysiek inspannen het ontstaan of verergeren van chronische aandoeningen kan voorkomen. Uit onderzoek blijkt dat een inactief (zittend) leven leiden de kans verhoogt op minstens 17 chronische aandoeningen (Helmerhost, e..a 2009). In Engeland bleek uit onderzoek met accelerometers dat slechts 4% tot 6% voldoet aan de basale norm van voldoende gezond bewegen. Dit probleem van ‘te weinig bewegen’ en gezonde leefstijl is groter bij mensen in achterstandsgroepen. Dat wil zeggen mensen met een lage Sociaal Economische Status (SES: lagere sociale klasse, inkomen, en scholing). Het is ook de groep waar de meeste chronische aandoeningen bij voorkomen. Toch zijn er volgens de auteurs van dit artikel slechts een paar RCT’s in de literatuur te vinden die zich specifiek richten op gedragsbeïnvloeding van deze achterstandsgroepen.
Motiverende gespreksvoering is een veelbelovende methode die mogelijk ingezet kan worden bij achterstandsgroepen. Een meta-analyse toont dat motiverende gespreksvoering beter werkt bij het beïnvloeden van gezondheidsgedrag dan gangbare zorg (advies geven). Het effect is sterk voor het gedrag waar ze op gericht is (roken, eten), en matig voor de uitkomsten van gedrag (bijv afvallen en lager cholesterol). Sessies van 60 minuten zijn effectiever dan sessies van 20 minuten, en meer dan vijf sessies zijn effectiever dan slechts één sessie van motiverende gespreksvoering.
Motiverende gespreksvoering sluit goed aan bij een belangrijke motivatie theorie: de Self-Determination Theory (SDT: Deci & Ryan, 1985, 2000). Motiverende gespreksvoering komt tegemoet aan de behoefte aan competentie, autonomie en relatie:

• competentie door het ontwikkelen van goed aansluitende doelen en positieve feedback,
• automie door een cliëntgerichte benadering, en
• relatie door empatisch aan te sluiten bij de patiënt en hem te steunen.

Deze drie elementen bevorderen op hun beurt de intrinsieke motivatie. De auteurs deden een onderzoek naar het effect van motiverende gespreksvoering op het bevorderen van ‘meer bewegen’ bij achterstandsgroepen. Het onderzoek werd uitgevoerd in de eerste lijn.

Methode

Hulpverleners (bijvoorbeeld huisarts, praktijk assistenten) in achterstandswijken verwezen de deelnemers naar een ‘leefstijl programma’ indien ze (a) niet voldeden aan de norm van 5 x 30 minuten per week gematigd intensief fysiek inspannen, (b) er geen contra-indicatie voor bewegen waren, en (c) de hulpverlener verwachtte dat de deelnemer er fysiek of mentaal baat bij zou hebben.
Na de intake en afname van de vragenlijsten werden er in samenspraak met de patiënt één tot maximaal 12 follow-up sessie uitgevoerd van 45 tot 60 minuten op basis van motiverende gespreksvoering en gericht op meer bewegen. Zes maanden na de eerste intake werden de vragenlijsten naar de deelnemers toegestuurd om voor de tweede keer ingevuld te worden.
De vijf trainers waren vijf dagen getraind in motiverende gespreksvoering, hadden supervisie gehad, en hadden minstens zes maanden ervaring met het toepassen van motiverende gespreksvoering.

Metingen

• Fysieke activiteit: International Physical Activity Questionnaire –short form (IPAQ: Booth, 2000).
• Fysieke inspanning veranderstadium: Physical Activity Stages of Change Flow Chart (Blair, e.a., 2001).
• Eigen effectiviteitsverwachting: Self Efficacy for Exercise Scale (McAuley reviesed, 1990).
• Attitude tot fysiek inspannen: één vraag (“Sporten in de komende twee weken zou…”) gevolgd door zes responsvragen (bipolaire 7 puntschalen)
• Ervaren gedragscontrole: drie 7 punts likerschalen.
• Sociale steun: Social Support for Physical Activity Scale (Sallis, e.a., 187).
• Autonomie ondersteuning hulpverlener: Health Care Climate Questionnaire (Williamsn e.a., 1999)

Resultaten

Van de 207 patiënten die aan de studie meededen vielen 64 deelnemers in de hogere SES groep en 143 in de lagere SES groep. 65% van de totale groep deelnemers vulden de vragenlijsten twee maal in. Gemiddeld namen de deelnemers in zes maanden deel aan 2,2 sessies. Na zes maanden is er een significante toename in fysieke activiteiten. Ook de psychologische variabelen die hier verband mee hielden zijn verbeterd, zoals: veranderstadium, eigen-effectiviteitsverwachting en sociale steun. Er was een dosis-respons relatie tussen de hoeveelheid motiverende gespreksvoering en de toename in fysieke inspanning. Hoewel de deelnemers die aan één sessie deelnamen ook vooruit gingen in fysieke activiteiten, gingen de deelnemers die aan twee of meer sessies deelnamen significant meer vooruit.

Opmerking samenvatter

Dit onderzoek laat zien dat de hoeveelheid fysieke inspanning met motiverende gespreksvoering te verbeteren is. Interessant in deze studie is dat het grootste deel van de deelnemers een lage Sociaal Economische Status hadden en toch significant meer gingen bewegen. Één sessie kan al helpen, maar twee of meer, mits de patiënt hier om vraagt, is gunstiger. Motiverende gespreksvoering is daarom een belangrijke coaching methode, juist ook voor fysiotherapeuten die in achterstandswijken werken.