Depressieve patiënten hebben een verhoogde kans dat hun lichamelijke- of psychische klachten onderschat worden

Overeenstemming tussen de behandelaar en de patiënt over welke klinische symptomen belangrijk zijn om onderzocht te worden bepaalt in belangrijke mate de tevredenheid van de patiënt en de uitkomst van de behandeling. Psychische problematiek komt binnen de eerste lijn veel voor, maar wordt helaas door artsen niet altijd herkend. De auteurs speculeren dat het aanwezig zijn van psychiatrische comorbiditeit de kans vergroot dat de arts en de patiënt van mening verschillen over de belangrijkste oorzaak van de symptomen.

Methode

Het onderzoek vond plaats op een afdeling cardiologie en een afdeling gastroenterology. Op moment van aanmelden (T0) kregen alle patiënten een vragenlijst aangeboden. Vijf dagen later werd wederom een aantal metingen verricht (T1).

Meetinstrumenten

Met VAS schalen (0-10) werd door de patiënt en door de arts de mening vastgelegd over de aanwezigheid van:

• functionele beperkingen,
• angst,
• depressie,
• ernst van de lichamelijke symptomen,
• ernst van pijn.

Uit eerder onderzoek bleek dat deze vijf factoren in belangrijke mate de ervaren gezondheid bepalen.

Hieronder volgt een voorbeeld van een antwoordschaal voor de arts en een voorbeeld voor de patiënt ten aanzien van depressie:

[Arts] Geef op de onderstaande schaal aan in welke mate de patiënt de afgelopen twee weken aan een depressie leed. 0 betekent totaal geen depressie, 10 betekent zeer ernstige depressie.

0-1-2-3-4-5-6-7-8-9-10 [Omcirkel één cijfer]

[Patiënt] Geef op de onderstaande schaal aan in welke mate je de afgelopen twee weken aan een depressie leed. 0 betekent totaal geen depressie, 10 betekent zeer ernstige depressie.

0-1-2-3-4-5-6-7-8-9-10 [Omcirkel één cijfer]

Bovendien werden de volgende metingen verricht:

Depressie, paniek, en gegeneraliseerde angststoornis: Patient Health Questionnaire (PHQ, Löwe, e.a. 2004).
Toegeschreven oorzaak: 4 puntschaal somatisch versus psychosociaal.
Verandering in symptoomsterkte tussen T0 en T1: Clinical Global Impression Scale-Revised: CGI-R (Guy, 1976) 0= stuk slechter, 6 stuk beter.

Resultaat

Uiteindelijk konden rond de 500 patiënt-arts overeenstemmingen geanalyseerd worden op moment van T0 en ruim 300 arts-patiënt overeenstemmingen ten tijden van T1.

Het percentage overeenstemming tussen arts en patiënt varieert tussen de 51% (depressie, op T1) en de 62% (ernst van de lichamelijke symptomen, op T0). De functionele beperkingen werden het meest door de arts onderschat ten opzicht van de mening van de patiënt (25-30% onderschatting). Depressie werd het minst onderschat ten opzichte van de mening van de patiënt (11-16% onderschatting).

Wel bleek dat depressieve patiënten (PHQ) een significant verhoogde kans hebben dat de arts hun angst, depressie en fysieke symptomen onderschatten ten tijde van T0. Ten tijde van T1 (5dagen later) wordt alleen de depressie nog onderschat ten opzichte van de mening van de patiënt.

Ook het percentage overeenstemming over de mate van verbetering van de klachten in de tussenliggende vijf dagen verschillende de artsen en de patiënten vaak van mening. Voor fysieke symptomen is de overeenstemming 67% voor psychische symptomen 62%. De tendens bestaat dat artsen wat vaker een verbetering in fysiek of psychologisch opzicht zien waar de patiënt die niet ziet.

Conclusie

Artsen en patiënt verschillen soms substantieel van mening over de ernst van bepaalde symptomen. Als de patiënt depressief is is de kans verhoogd dat hier een verschil in mening ontstaat. Dergelijke meningsverschillen kunnen de loop van de therapie verstoren.

Opmerkingen samenvatter

Het spreekt voor zich dat ook fysiotherapeuten het gevaar lopen dat hun kijk op het probleem anders is dan die van de patiënt en dat deze meningsverschillen verstrekt worden als er een depressie aanwezig is. In die zin kan een korte screening op depressie zinvol zijn om patiënten te onderscheiden waar de fysiotherapeut het risico loopt de klachten van de patiënt te onderschatten.

Een voorbeeld van een korte screeningslijst is de INSTEL screen verkrijgbaar bij www.tijdschriftvoorpsychiatrie.nl