Werkstress modellen en de relatie met musculoskeletale pijn

9-19-Werkstress modellen en de relatie met musculoskeletale pijn_173443979

Psychosociale factoren spelen naast fysieke werkbelasting een rol bij het ontstaan van musculoskeletale pijn. Er is nog weinig bekend over welke karakteristieken van een stressvolle werkomgeving de grootste impact hebben. Deze karakteristieken zijn ondergebracht in drie theoretische modellen over werkstress, die ieder andere factoren benadrukken.

  • Het Job-Demand-Control model (JDC; Karasek 1979) stelt dat werkdruk voortkomt uit situatie waarbij mensen worden blootgesteld aan veeleisende taken en een lage taakcontrole.
  • Het Effort-Reward-Imbalance model (ERI; Siegrist 1996) beschrijft werkstress als het resultaat van situaties waarin prestaties niet voldoende worden beloon.
  • Het Organizational Justice model (OJ; Kivimäki 2003) tot slot benadrukt de rol van het gevoel eerlijk behandeld te worden, bijvoorbeeld met betrekking tot beslissingen die gemaakt worden en interpersoonlijke interacties.

De meeste studies gericht op pijn gebruiken het Job-Demand-Control model en in mindere mate het Effort-Reward-Imbalance model. Het Organizational Justice model wordt nauwelijks gebruikt in de literatuur. Onderzoek suggereert dat een combinatie van de modellen voorspellingen op gezondheidsuitkomst kan verbeteren. Werkstress kan verschillende, onafhankelijke effecten hebben. Het is bekend dat de impact van stessoren op de gezondheid verschilt binnen verschillende beroepsgroepen. De zogenoemde ‘blue-collar workers’ (arbeiders) scheiden zich af van ‘white-collar workers’ (kantoorpersoneel) op de basis van de inhoud en de context van het werk, zoals productiewerk versus kantoorwerk. Het werk van arbeiders heeft over het algemeen lagere levels van autonomie, lager intellectueel niveau en minder variatie dan kantoorwerkers.  Er is toenemend bewijs dat het Organizational Justice model een grotere impact heeft bij kantoorpersoneel. Het Effort-Reward-Imbalance model lijkt bij beide groepen toepasbaar te zijn. Een onderscheid tussen de groepen is gunstig omdat arbeiders over het algemeen meer fysieke werkzaamheden verrichten en de werk omstandigheden vaker schadelijk, zwaar en onzeker zijn. Deze studie heeft tot doel om de associatie van zelf gerapporteerde musculoskeletale symptomen met werkstress zoals omschreven in de modellen vast te stellen binnen de verschillende beroepsgroepen.

Methode

De studiepopulatie bestond uit werknemers van een grote vliegtuigmaatschappij in Duitsland. Een totaal van 1634 werknemers nam deel aan het onderzoek. Zij vulden een vragenlijst in over hun gezondheid, gezondheidsgedrag en werkstress. Werkstress volgens het Effort-Reward-Imbalance model (ERI) werd gemeten door een 17-item vragenlijst (Siegrist 2004), waarvan 6 items over de mate van inspanning of moeite die het werk kost en 11 over de beloning ervan. Voor de kantoormedewerkers werd de vraag over fysieke werklast er uit gehaald. De deelnemers registreerden of de betreffende uitspraak gold als een typische werk ervaring en de mate waarin het een oorzaak van stress is.

Het Job-Demand-Control model (JDC) werd uitgevraagd aan de hand van 12 items van de Job Content Questionnaire (JCQ; Karasek 1998). Psychologische werkbelasting bestond uit vier items: snel werken, hard werken, te veel werk, genoeg tijd om het werk uit te voeren. Taakcontrole bevatte drie items over de autoriteit om beslissingen te nemen: mogelijkheden zelf beslissingen te maken, de vrijheid om te beslissen, veel te zeggen. Discretie bevatte de items: nieuwe dingen leren, creatief hoog vaardigheidslevel, variatie en mogelijkheid om zich te ontwikkelen. Het Organizational Justice model (OJ) werd gemeten door een 11-item schaal (Herr 2014). Zeven items brachten de procedurele component (eerlijkheid) in kaart en 4 items het interactionele component.

Musculoskeletale symptomen werden berekend door een musculoskeletale symptoom score (MSS) aan de hand van een vragenlijst.

Resultaten

De arbeiders waren voornamelijk mannen, bij het kantoorpersoneel waren significant meer vrouwen aanwezig. Het kantoorpersoneel hadden lagere MSS waardes dan de arbeiders en waren over het algemeen 6 jaar ouder, hadden een hogere opleiding genoten, werkten minder in ploegendienst, hadden vaker een vast contract en in deze groep waren minder (voormalig) rokers. Zoals verwacht rapporteerde kantoor personeel meer sedentaire werk activiteiten. Wat betreft werk stress hadden beide groepen gelijke ERI scores, maar de gemiddelde waarden voor werkdruk en ervaren onrechtvaardigheid op het werk waren significant hoger voor arbeiders dan voor kantoorpersoneel. Musculoskeletale symptomen waren positief geassocieerd met de drie werk stressoren in beide groepen. ERI en OJ liet significante associaties zien met MMS in kantoor personeel. Het ERI model verklaarde een iets grotere proportie van de variantie (16,8%) dan het OJ model (14,7%) en het JDC model (13.0%). De relatie tussen ERI stress en MSS was positief voor bijna alle combinaties van stressoren. Het effect van OJ stress op MSS was het grootst wanneer JDC en ERI stress was hoog. De relatie van JDC stress met MSS was negatief wanneer mensen hogere ERI stress ervoeren, en met name wanneer OJ stress laag was. Er was geen effect van ERI stress wanneer JDC en OJ stress laag waren

Opmerkingen samenvatter

Het Effort-Reward-Imbalance model (ERI)bleek een universele en sterke voorspeller te zijn van musculoskeletale pijn in beide beroepsgroepen, wat suggereert dat ERI relevante stressvolle psychosociale werkcondities omvat voor alle groepen. Het effect van JDC en OJ verschilde per beroepsgroep. Het JDC model  bleek beter toepasbaar bij arbeiders en had een aanvullende voorspellende waarde na het corrigeren voor de andere werk stressoren. Dit was bij dit model niet het geval voor kantoorpersoneel. Het JDC model is redelijk algemeen en vat wellicht minder de moderne werkomstandigheden die met name stressvol voor het kantoorpersoneel zijn. De interactie van de die modellen liet een erg klein, maar significante verbetering van het passen van het model zien. Onder kantoorpersoneel lijkt de ratio tussen inspanning en beloning een grotere voorspeller van pijn als controle over de taken hoger is dan de werklast. Bij arbeiders werd de musculoskeletale  score het best voorspel wanneer er werkstress was.  Bij deze groep was er een synergetisch effect van alle drie de stress-modellen. De exacte mechanismes moeten nog worden vastgesteld. Een verklaring kan zijn dat psychosociale werkstress mensen meer bewust maakt van lichamelijke symptomen. Een andere mogelijkheid is dat in bepaalde situaties werkstress verward wordt met hoge fysieke vraag, zoals dat rugpijn geassocieerd wordt met de fysieke belasting terwijl het in werkelijkheid een psychologische oorzaak heeft.
Wat een fysiotherapeut vooral kan vasthouden is dat de relatie werksters en musculoskeletale pijn veroorzaakt wordt door factoren als:

  •  te weinig passende beloning voor inzet (bij zowel arbeiders als kantoorpersoneel),
  • weinig controle mogelijkheden over een zware werklast (vooral ook bij arbeiders),
  • oneerlijkheid (vooral ook bij kantoorpersoneel).

Wellicht kan dit op een gepast moment tijdens de fysiotherapeutische behandeling aan bod komen.

Bron

Herr, R.M., Bosch, J.A., Loerbroks, A., van Vianen, A.E., Jarczok, M.N., Fischer, J.E., Schmidt, B.. (2015). Three job stress models and their relationship with musculoskeletal pain in blue- and white-collar workers. J Psychosom Res.  Nov;79(5):340-7.

Marjolein Streur

Marjolein Streur

Fysiotherapeut/fysiotherapiewetenschapper. Referent/samenvatter. Speerpunt leefstijlcoaching en psychologie. Volgde de universitaire focusopleiding ‘klinische en gezondheidspsychologie’.

Zin in een leuke en boeiende cursus?

Kijk dan hier voor inspiratie!

" 3000+ tevreden fysiotherapeuten gingen je voor. "

Nieuwsbrief

Elke twee weken 2 samenvattingen voor fysiotherapeuten. Gratis, al 18 jaar. 6000+ fysiotherapeuten gingen je voor.

Volg ons op facebook:

Database met 1500+ artikelen

2024-2025

Motiverende gespreksvoering en oplossingsgericht coachen

3 dagen. Start 16 mei 2025. Prijs € 495,-…

Acceptance and Commitment Therapy bij pijn

3 dagen. Start 31 januari 2025. Prijs € 495,-…

Vrouw doet pilates oefeningen en voorkomt daardoor rugpijn.

Fysiopilates opleiding

9 dagen. Start 7 januari 2025. Prijs € 1695,-…

Vrouw stretcht mindfull tegen rugpijn.

Belevingsgericht lichaamswerk binnen de fysiotherapie

5 dagen. Start 11 januari 2025. Prijs € 995,-…

De Mindful Fysiotherapeut

8 dagen. Start 6 februari 2025. Prijs € 1395,-…

Werken met beleving en emotie binnen de fysiotherapie

3 dagen. Start 12 maart 2025. Prijs € 595,-…

Dansante Fysiotherapie op basis van Laban/Bartenieff

8 dagen. Start 13 maart 2025. Prijs € 1395,-…

Pijn- en Stressmanagement technieken

3 dagen. Start 22 maart 2025. Prijs € 595,-…

Gezondheidspsychologie voor de fysiotherapeut

5 dagen. Data volgen najaar 2025. Prijs € 995,-…

kngf-logo-klein
keurmerk-fysiotherapie-logo-klein
crkbo_instelling_rgb