Slaapt de patiënt slecht omdat hij te veel over zichzelf nadenkt?

Nadenken over jezelf kan helpen bij het oplossen van problemen. Overmatig nadenken over jezelf (rumineren) kan echter bijdragen aan stress, depressie en slaapstoornissen. De auteurs suggereren dat deze overmatige (negatieve) zelffocus de arousal verhoogt en daardoor bijdraagt aan slaapproblemen. Zelfgericht denken is vooral ongunstig als dit ’s avonds of ‘s nachts gebeurt. Er is echter nog geen onderzoek die de relaties onderzoekt tussen (1) tijdstip van de dag, (2) zelfgericht denken en (3) arousal. De auteurs doen hier een onderzoek naar en nemen de heart rate variability (HRV) als maat voor autonome arousal. Normaal gesproken neemt namelijk de hartslag variabiliteit toe vanaf de middag tot de nacht. Dit reflecteert de normale toename in parasympatische activiteit en een afname van sympathische activiteit. Deze afname in arousal is een voorwaarde voor een goede nachtrust.

Methode

De metingen werden bij 45 studenten gedaan. De root mean square of successive differences (RMSSD) van de HRV werd als maat genomen voor cardiale parasympatische activiteit. Deze HRV maat wordt minder door de ademhaling en de houding beïnvloed. De studenten ontvingen van 9.30 uur tot 23.30 uur 21 e-mails met daarin een link naar een vragenlijst over stemming, denken en biogedragsmatige variabelen. Deze metingen van stemming en denken in het dagelijks leven wordt experience sampling method (ESM) genoemd. Tijdens deze ESM werden de volgende variabelen gemeten:

• Angst, depressie en zelfgericht denken werden elk met een single-item 7-puntsschaal gemeten.
• Fysieke activiteit werd gemeten met een actigraph polsband.
• HRV werd ambulatoir gemeten met de Polar RS800cx.

Voorafgaande aan deze ESM-dag werd een vragenlijst over depressie ingevuld (CES-D). De ochtend direct volgende op de ESM-dag werd gevraagd naar de tijd dat ze naar bed gingen en weer ontwaakten.

Resultaten

Bij de deelnemers die weinig over zichzelf nadachten zag men in de avond de normale toename in HRV. Bij de deelnemers die veel over zichzelf nadachten zag men in de avond juist geen toename van de HVR. Dat suggereert dat de normale afname in arousel bij deze proefpersonen niet plaatsvindt. Dit zelfde patroon zag men bij de hartfrequentie (HR).
Het gevonden verschil in arousal (HVR en HR) tussen proefpersonen die veel of weinig over zichzelf nadachten trad pas op in de avonduren.

Opmerking samenvatter

Patiënten klagen weleens over slaapproblemen. Voor een deel worden die mogelijk veroorzaak door een toename van negatief zelfgericht denken richting de avond, waardoor de sympathische activiteit niet afneemt en de parasympatische activiteit niet toeneemt. Als fysiotherapeut kunnen we deze patiënten adviseren in de avond (rustige) activiteiten te ga doen waar ze plezier of voldoening uit putten en die bovendien aandacht absorberend zijn. Psychologen noemen dit behavioral activation. Op deze wijze kan de cliënt de aandacht van zichzelf wegleiden naar een ander, meer constructief, onderwerp.