Prestatievermogen bij het hardlopen: aanleg of training?

De laatste decennia wordt het hardlopen bij de toplopers gedomineerd door de Oost-Afrikaanse lopers, de Kenianen en de Ethiopiërs. Wanneer een Keniaan of Ethiopiër weer een topprestatie neerzet of bij een nieuw wereldrecord, wordt geregeld de interessante discussie weer aangewakkerd: is dit nou aangeboren ‘nature’ of is dit ontstaan door omstandigheden en het milieu waarin zij opgroeien ‘nurture’? En als het dan genetisch is overgedragen, kunnen we in de toekomst dan voorspellen waartoe een willekeurige atleet in staat is? Of moeten niet-Afrikaanse lopers vooral kijken naar hoe de Oost-Afrikanen leven en trainen om op die manier tot een hoger prestatievermogen te komen?

Zie ook:
Genen die het prestatievermogen beïnvloeden
Genetische verschillen tussen topatleten en recreatieve lopers

Genen en prestatievermogen

Uit onderzoek weten we ondertussen dat er een aantal genen belangrijk zijn in het ontwikkelen van een hoog prestatievermogen en het beschikken over bepaalde fysieke eigenschappen. Zo zijn lichaamsgrootte en de lichaamsbouw sterk genetisch bepaald. Enkele genen die een rol spelen bij het fysieke prestatievermogen zijn het ACE-gen en het PRAR-gen. Deze genen spelen een rol bij spiergroei, herstelprocessen en bij het optimaliseren van de stofwisseling bij inspanning. Aanvullend onderzoek heeft aangetoond dat er naar schatting zo’n 100 genen betrokken zijn in het ontwikkelen van fysieke eigenschappen en het prestatievermogen.

Sinds halverwege de jaren 90 zijn de Oost-Afrikaanse lopers meer en meer dominant in de hardloopwereld. Dit blijkt bijvoorbeeld overduidelijk uit de statistieken tussen de jaren 1987 en 2003. In 1987 was net geen 50% van de top 20-tijden op de afstanden 800 meter, 1.500 meter, de 5.000 meter, 10.000 meter, 3.000 meter steeplechase en de marathon in handen van Europeanen. Zo’n 15% was in handen van Keniaanse lopers. Uit de statistieken van 2003 is een drastische verschuiving te zien: 55% was in handen van de Keniaanse lopers en slechts 12% in handen van Europeanen. Dit is een interessant gegeven aangezien de Europeanen niet langzamer zijn gaan lopen. Zodoende heerst nog vaak de perceptie dat de Oost-Afrikaanse lopers over een superieur genetisch profiel beschikken.

Een andere interessante bevinding is dat de top van de Keniaanse lopers afkomstig is uit geïsoleerde kleine gemeenschappen rondom kleine landelijke plaatsen als Eldoret, Iten en Kaptagat. Mogelijk dat deze hechte gemeenschappen hun fysieke capaciteiten genetisch aan elkaar doorgeven.  Een belangrijke fysieke eigenschap is de VO2max, het maximale zuurstofopnamevermogen. Onderzoek heeft aangetoond dat de VO2max voor ongeveer 50% wordt bepaald door het genetisch profiel, de spreiding is echter groot: 38% tot 87%.

Het is echter te simpel om te constateren dat wanneer een atleet over deze juiste genen beschikt, hij/zij automatisch een toploper wordt. Het individuele prestatievermogen ontstaat vanuit een complex samenspel tussen vele factoren. Niet alleen genetische factoren maar ook factoren als kwaliteit van training. Het blijkt dat Kenianen wezenlijk anders trainen dan de toplopers uit andere werelddelen. Ook factoren als leefstijl, mentale skills, zoals mentale hardheid en de absolute wil om te trainen en te overwinnen, zijn van invloed. Daarnaast spelen ook omgevingsfactoren een rol, zoals sociale, geografische en economische omstandigheden.

Conclusie

De veronderstelling – Oost-Afrikaanse lopers beschikken over een aangeboren superieur genetisch profiel- lijkt vooralsnog ongegrond. Er zijn zeker enkele fysieke capaciteiten en eigenschappen te koppelen aan het erven van de juiste genen. Zo valt te denken aan lichaamsbouw en lichaamsgrootte. Het is echter onmogelijk om te stellen dat alleen genen bepalend zijn voor het prestatievermogen. Uit onderzoek is gebleken dat het ontwikkelen van een hoog prestatievermogen van veel meer factoren afhankelijk is. Dit ontstaat vanuit een complex samenspel van onder andere de kwaliteit van trainen, leefstijl, milieu waarin men opgroeit en mentale vaardigheden.

Ben jij een fysiotherapeut met een passie voor hardlopen dan is de cursus De Running Fysiotherapeut echt iets voor jou.