Optimisme verkleint gezondheidsrisico’s door stress

Individuele verschillen in persoonlijkheid zijn gerelateerd met verschillen in reacties op stress, zowel fysiek als mentaal. De laatste jaren is hier steeds meer aandacht voor. Negatieve gemoedstoestanden worden geassocieerd met hogere cardiovasculaire responses en slechter herstel van stress, terwijl positieve karaktertrekken of stemmingen juist worden geassocieerd met een minder sterke stress-reactie. Ook lijkt er een verband te zijn met leeftijd; ouderen die met stress te maken krijgen, reageren hier over het algemeen fysiek en mentaal minder goed op dan jongeren. Het doel van die onderzoek was om te kijken hoe optimisme en pessimisme gerelateerd zijn aan de activiteit van de hypothalamus–pituitary–adrenal- as (HPA-as, die de aanmaak van cortisol reguleert), hartfrequentie en de interpretatie van de situatie, wanneer ze blootgesteld worden aan acute stress.

Methode

Gezonde vrijwilligers tussen de 55 en 76 jaar werden blootgesteld aan een psychosociale stressor of controle taak. Interpretatie van de situatie. De psychosociale stressor werd gegeven in de vorm van de Trier Social Stress Test (TSST). Dit is een test waarbij eerst een soort sollicitatiegesprek wordt gehouden en ze vervolgens een rekentest (terugtellen van 1022 in stappen van 13) moesten doen. Deze test wordt uitgevoerd ten overstaan van een comité, bestaande uit een man en een vrouw, die gedurende de test een neutrale gezichtsuitdrukking houden. Daarnaast wordt alles gefilmd en opgenomen op audio. De controlegroep kreeg ongeveer dezelfde taken, maar dan veel eenvoudiger en zonder comité, filmcamera en audioapparatuur erbij.

Uitkomstmaten waren:

• Life Orientation Test Revised (LOT-R; Scheier et al., 1994): 10 items die optimisme of pessimisme meten.
• Perceived Stress Scale (PSS, Cohen et al., 1983): 14 items waarin het stressniveau van gebeurtenissen in de laatste maand worden gescoord op een schaal van 0 tot 40.
• Beoordeling van de situatie: vijf vragen over de moeilijkheid van de opdracht, level van stress en frustratie die het opleverde, geleverde inspanning en hoe belangrijk de taak voor ze was geweest.
• Hartfrequentie en hoeveelheid cortisol in het speeksel.

Resultaten

In totaal waren er 72 deelnemers die over de twee groepen werden verdeeld. De stress taak bleek voor de deelnemers significant moeilijker, meer inspanning te kosten, stressvoller en frustrerender dan de controle taak. Beide taken werden wel even belangrijk bevonden. Deze uitkomsten waren niet gecorreleerd aan fysieke tekenen van stress. Hartfrequentie was in de groep die de stress test kreeg significant hoger tijdens het gesprek, de rekentaak en het herstel dan in de controlegroep. Ook de cortisol levels waren tijdens alle metingen (behalve bij baseline) significant hoger dan in de controlegroep. Mannen hadden significant hogere cortisol levels dan vrouwen tijdens de stress-test. Mensen met hogere scores op optimisme, hadden een minder grote stijging in hartfrequentie dan pessimisten. Hogere levels van optimisme waren ook gerelateerd aan sneller herstel van hartfrequentie en cortisol levels. Pessimisme liet geen verband zien met hartfrequentie en cortisol aanmaak. Mensen die pessimistischer waren vonden de taak significant meer inspanning kosten en moeilijker dan optimisten.

Opmerkingen samenvatter

Optimisme zorgde voor snellere terugkeer van cortisol naar het basisniveau. Pessimisme was niet gerelateerd aan objectieve reacties, maar de stress taak werd wel als moeilijker ervaren. Dus optimisme is geassocieerd met betere fysiologisch aanpassing aan een stressvolle situatie. Meer pessimisme leidt tot slechtere psychologische aanpassing aan stress. Belangrijk hierbij is dat er aanwijzingen zijn dat een vertraagd herstel naar baseline niveau van hartfrequentie en cortisol een vergrote risicofactor zijn voor cardiovasculaire ziektes. Het vermogen terug te keren naar baseline niveau vermindert met de leeftijd. Optimisme lijkt beschermend te zijn hierin. Fysiotherapeuten kunnen de mate van optimisme van de patiënt beïnvloeden door oplossingsgerichte gespreksvoering. Inzet daarbij is consistent gericht op ‘wat wel’ (=optimisme) en niet zozeer op ‘wat niet’ (pessimisme). Optimisme is relevant binnen de fysiotherapie. Zie: Optimisme vergroot zelfregulerend vermogen bij pijn.