Sporten verbetert pijn, stemming en functioneren bij fibromyalgie

Fibromyalgie (FM) is een aandoening die vaak gepaard gaat met pijn, depressie en een afname in fysieke activiteit. Met 24-40% van de populatie die depressieve klachten heeft, is fibromyalgie de chronische ziekte met het hoogste percentage depressiviteit. Daarbij is de afname in fysieke activiteit bij deze groep ook opvallend; slechts 7% zegt een zware huishoudelijke taak volledig af te kunnen maken. De hoogte van het activiteitenniveau hangt nauw samen met de ernst van de symptomen, met name pijn.

Depressieve klachten en pijn komen vaak tegelijk voor, in meerdere studies is hier een associatie tussen gevonden. Ook is pijnintensiteit een significante voorspeller van fysiek functioneren. Deze drie klachten –pijn, depressie en fysiek functioneren- lijken elkaar sterk te beïnvloeden. Een vorm van sporten zou hierom een goede interventie kunnen zijn bij fibromyalgie. Uit meerdere onderzoeken blijkt dat intensieve fysieke activiteit leidt tot minder depressieve gevoelens, afname van pijnklachten en betere algeheel welbevinden. Deze effecten zijn het grootst als de activiteit gedurende langere tijd regelmatig plaatsvindt. Tot nu toe zijn de positieve effecten van sporten vooral apart onderzocht. Deze studie heeft tot doel om te bekijken of een toename in activiteit een onderliggende therapie kan zijn voor de drie eerder genoemde aspecten: pijn, depressie en fysiek functioneren.

Methode

De gegevens uit een eerder uitgevoerd RCT werden voor dit onderzoek gebruikt. Relatief inactieve mensen met FM werden onderverdeeld in twee groepen. Het doel was om de twee groepen te motiveren matig tot intensief te gaan sporten.

Training protocol

• Duur van het sporten was in aanvang 10-12 minuten. Duur van het sporten nam met één minuut per week toe tot maximaal 30 minuten.
• Intensiteit 40-50% van de ‘heart rate reserve’ (HRR). Percentage HRR bepaald via Karvonen formula: [(220 − age) − (standing resting heart rate] × prescribed % + standing resting heart rate.  De intensiteit nam om 4 weken toe met 5% boven op de HRR tot een maximum van 65% van de HRR.
• Frequentie:
  • 2–3 keer per week van week 1 t/m 4.
  • 3 keer er week van week 5 t/m 8.
  • 3-4 keer per week van week 9 tot eind van de follow-up.

De ene groep kreeg hiervoor een Motivational Interviewing interventie, de andere groep kreeg educatie. Fysieke activiteit werd gemeten door middel van de Community Health Activities Model Program for Seniors (CHAMPS) (Stewart, 1997). Dit is een vragenlijst waarbij intensiteit en duur van fysieke activiteiten gedurende een week worden vastgelegd. Depressie werd gemeten met de The patient health questionnaire–8 (PHQ-8; Kroenke 2002), die gebaseerd is op de criteria voor depressie zoals beschreven in de DSM-IV. Pijn werd gemeten met de Brief Pain Inventory (BPI) (Tan, 2004) waarbij mensen op 4 items de pijn van 0-10 konden scoren. Fysieke beperkingen werden gemeten met de Fibromyalgia Impact Questionnaire (FIQ; Burckhardt, 1991), een vragenlijst waar van 10 verschillende activiteiten gevraagd wordt in hoeverre men in staat is deze uit te voeren. Bij baseline waren er geen verschillen tussen de groepen. De metingen werden na 12, 24 en 36 weken uitgevoerd.

Resultaten

Uiteindelijk konden de resultaten gebaseerd worden op 184 deelnemers. Er was een toename in activiteit te zien bij de meting na 12 weken, maar na 24 weken was dit weer afgenomen en na 36 weken nog meer. Er werden geen verschillen tussen de MI en de educatie groep gevonden. In de secundaire analyse werd gekeken wat het verschil was tussen de mensen die na 36 wel fysiek meer actief waren geworden en gebleven en de groep die dat niet was. De groep die het wel volhield verschilden significant ten opzichte van de groep die het niet volhielden op het verloop van pijn, depressie en fysiek functioneren. De actieve mensen hadden na 36 weken significant lagere niveaus van depressie en pijn en hogere niveaus van fysiek functioneren.

Opmerkingen samenvatter

Fysieke activiteit lijkt een sleutelelement te zijn het verbeteren van pijn, depressie en fysiek functioneren bij mensen met fibromyalgie. Bij mensen die actief werden en bleven namen de klachten (klinisch) significant af, terwijl bij de mensen die niet actief bleven de scores niet of nauwelijks waren veranderd ten opzichte van de baseline. Of de resultaten werden behaald door fysiologische of psychologische oorzaken is niet bekend, beide kan natuurlijk een rol spelen. Dit onderzoek toont weer eens aan hoe belangrijk fysieke activiteit is voor het algehele welbevinden, ook bij mensen met fibromyalgie.