Mindful bewegen integreren in behandeling van rug patiënt werkt

De effectiviteit van de behandeling van chronische lage rugpijn blijft tegenvallen. Er is echter volgens de auteurs een subgroep van rug patiënten die gekenmerkt wordt door een samenhangend geheel van (O’Sullivan 2012):

• Sterke beperkingen,
• Verminderd fysiek en emotioneel functioneren,
• Toegenomen catastroferen en vermijding,
• Maladaptieve motorische gedragingen.

De auteurs ontwikkelden voor deze subgroep een protocol die de huidige evidence based richtlijnen aanvult met body-mind elementen. Dit laatste is nodig omdat er verhoogde kans is dat de lage rugpijn veroorzaakt word door pijn provocerende houdingen en bewegingen die geassocieerd zijn met verminderd lichaamsbewustzijn (Wand, e.a. 2010), vertekende lichaamsmap (Flor, e.a., 1997), problemen met integreren van lichaamsschema met motorische processen (Moseley, e.a., 2008), verminderde positiezin van de wervelkolom (O’Sullivan, e.a., 2013).
Mindfulness kan door aandachtig bewegen niet alleen het motorische en perceptuele functioneren verbeteren, maar door de open accepterende attitude ook het catastroferen en het daaraan gekoppelde vermijden beïnvloeden.
De auteurs voerden een pilot studie uit naar de effectiviteit van hun Mindfulness-Based Functionele Therapie (MBFT). Interessant voor fysiotherapeuten is dat deze interventie ontwikkeld werd voor in de eerste lijn.

Methode

Aan deze pilot deden 16 volwassenen mee met chronische aspecifieke lage rugpijn (> 3 maanden). Wat betreft beperkingen hadden ze een score van 85 of hoger op de Örebro Musculoskeletal Pain Questionnaire (OMPQ). In deze pilot naar de haalbaarheid (passendheid) en indruk over effectiviteit was er geen controle groep.
Een batterij met vragenlijsten werd op de eerste- en laatste dag van de training aangeboden, en op 6 maanden follow-up.

Mindfulness-Based Functionele Therapie (MBFT)

De interventie bestond uit 8 wekelijkse bijeenkomsten van 2 uur. Daarin was er ruimte voor groepsdiscussie, huiswerk bespreking, psycho-educatie, mindfulness meditatie afgestemd op cognitief-gedragsmatige fysiotherapeutische re-educatie van normaal ontspannen bewegen en normale houdingen.
De mindfulness component was gebaseerd op de bekende Mindfulness-Based Stress Reduction (MBSR) van Kabat-Zinn (1990) en op de Mindfulness-Based-Cognitive-Therapy (MBCT) van Segal e.a., (2002). De patiënten deden als huiswerk onder andere de bodyscan, bewust ademen, loopmeditatie en bewust zijn van gedachten meditatie. Tijdens de sessie kregen ze mindful bewegen met speciale aandacht voor het werken met pijn en bijkomende cognities en emoties. Het mindful bewegen werd toegesneden op dagelijkse functionele bewegingen, waarna de patiënten aangemoedigd werden dit mindful bewegen ook in het dagelijks leven uit te voeren. Bovendien werd in een geleidelijke progressie het maladaptieve motorische vermijdingspatronen aangepakt. De tijdens het mindful geoefende functionele bewegingen waren:

• Lichaamsbewustzijn van adem.
• Motorische controle van niet-gewichtdragend naar gewichtdragend: (bijv rollen, zitten, buigen, tillen, staan, en lopen).
• Overgangen tussen houdingen (bijv van zitten naar staan).
• Oefeningen gericht op specifieke patiënt unieke pijnlijke bewegingen.

De nadruk lag op ontspannen ademen, zacht, vriendelijk en gepast bewegen zonder de buik te spannen, de adem vast te zetten, of compensaties zoals handen steun te gebruiken. Bovendien werd graded mindful bewegen uitgevoerd van voorheen vermeden bewegingen. Deze werden eerst virtueel geoefend en daarna daadwerkelijk uitgevoerd. Het virtuele bewegen bevorderde de niet-provocatieve sensomotorische integratie (Flor en Diers 2009). Tevens werd een geleidelijk en tijdcontingent opgebouwd cardiovasculair trainingsprogramma gestart.
De psycho-educatie bestond uit pijn neurofysiologie, centrale sensitisatie, biopsychosociale model van pijn, behandel vormen van rugpijn, pijnmedicatie, belang van oppakken normale activiteiten, fear-avoidance model van pijn, rol van stress en emoties op pijn.

Metingen en resultaten

In de onderstaande tabel is af te lezen dat op de meeste maten een statistisch significante verbetering wordt gehaald ten opzichte van de start meting. De sterkte van de effecten liggen tussen de small en large, waarbij het opvalt dat op follow-up de effecten vaker sterk zijn. Ook het percentage klinisch ‘hersteld’ is voor deze hardnekkig chronische klachten opvallend hoog.
De interventie wordt goed door de deelnemers ontvangen: 85% van de deelnemers waren zeer tevreden over de interventie (Client Satisfaction Questionnaire (CSQ: Larsen, e.a., 1979)).

Sign verbeterd = + Effectsterkte = Small, Medium, Large) Percentage van patiënten hersteld = %
	Na afloop	6 mnd follow-up
Pijn intensiteit			Örebro Musculoskeletal Pain Questionnaire (OMPQ: Linton, 1999).
Beperkingen	+S, 8%		Oswestry Disability Questionnaire (ODQ: Fairbank, e.a., 1980).
Catatroferen	+L, 50%	+L, 20%	Pain Catastrophizing Scale (PCS: Sullivan, e.a.,1995).
Mindfulness		+L	Mindfulness Attention Awereness Scale (MAAS: Brown, e.a., 2003).
Pijn acceptatie	+M	+L	Chronic Pain Acceptance Questionnaire (CPAQ: McCracken, e.a., 2004).
Depressie		+L, 40%	Depression Anxiet Stress  scales (DASS-21: Lovibond, 1995).
Angst			Depression Anxiet Stress  scales (DASS-21: Lovibond, 1995).
Stress	+M, 42%	+L, 50%	Depression Anxiet Stress  scales (DASS-21: Lovibond, 1995).
Fysiek functioneren	+S, 17%	+M, 80%	SF-36.
Rol-beperkingen-fysiek	+L, 50%	+L, 70%	SF-36.
Energie	+L, 42%	+M, 50%	SF-36.
Sociaal functioneren	+M, 25%	+L, 40%	SF-36.
Algemene gezondheid	+M, 25%	+M, 10%	SF-36.

 

Opmerking samenvatter

Deze data tonen dat het concept van PsychFysio opleidingen al jaren op de juiste koers zit. PsychFysio richt zich op multimodaal fysiotherapeutisch interveniëren in met name de eerste lijn. Het gehele palet van het biopsychosociale model wordt daarbij aangeboden. Niet alleen de gangbare pijn- en coping technieken, zoals graded activity of relaxatie, maar recent ook acceptatie, mindfulness en mindful (functioneel) bewegen. De huidige pilot maakt aannemelijk dat een dergelijke rijke, integratieve en betekenisvolle benadering in de eerstelijn voor chronische rugpijn patiënten effectief is en hoog wordt gewaardeerd. Een cursus die aansluit bij het gedachtengoed rond mindful bewegen is: Motorisch trainen bij musculoskeletale pijn – Wervelkolom.