Fysiotherapeut moet stereotypen over ouderdom en fysieke activiteit onderzoeken

Fysiek actief blijven voorkomt cognitieve en functionele achteruitgang bij het ouder worden. Toch is 60% van de mensen boven de 65 jaar fysiek inactief. Één reden kan negatieve stereotypen over ouder worden zijn. Bijvoorbeeld negatieve stereotypen over:

• het vermogen van ouderen om een actieve leefstijl op te pakken.
• het effect van fysieke activiteit op de gezondheid van ouderen.

Leeftijd stereotypen en gezondheidsgedrag

Volgens de stereotype embodiment theory van Levy (2009) worden stereotypen over de ouderdom gaandeweg het leven geïnternaliseerd. De mate van adoptie van deze stereotypen voorspellen gedrag rond eten, alcohol, roken, gezondheid en overleven. Over het effect van ouderdomsstereotypen op fysieke activiteit is minder bekend. Wel is er enig onderzoek over de zelfperceptie van ouderen op ouderdom. Ouderen met een positieve kijk op ouder worden nemen vaker deel aan fysieke activiteiten dan ouderen met een minder positieve kijk. Er is echter meer onderzoek nodig, vooral naar de wijze waarop internalisatie van ouderdom stereotypen de participatie aan fysieke activiteiten beïnvloedt. De auteurs kijken in hun onderzoek naar de rol van twee persoonlijkheid variabelen in dit proces: open staan voor ervaringen en impliciete theorieën over vermogens.

Open staan voor ervaringen

Openstaan voor ervaringen is de tendentie om nieuwe onbekende ervaringen op te zoeken. Het is een big-five factor. Het zou internaliseren van negatieve stereotypen over veroudering tegen kunnen gaan, omdat met dan tegen deze stroom in andere ervaringen opdoet. Onderzoek toont dat des te meer ouderen openstaan voor ervaringen des te jonger ervaren ze hun subjectieve leeftijd. Je jong voelen voorspelt positief welzijn op latere leeftijd. Open staan voor ervaringen heeft een positieve invloed op het cognitieve functioneren van ouderen. Het effect op fysieke activiteiten is minder duidelijk.

Impliciete theorieën over vermogens en stereotypen

Mensen hebben impliciete theorieën over hun eigenschappen. Men kan deze indelen in twee categorieën:

• entity theory,
• incremental theory.

Bij entity theory meent men dat belangrijke eigenschappen zoals intelligentie en persoonlijkheid, vastliggen en niet te veranderen zijn. Bij incremental theory meent men dat eigenschappen veranderbaar zijn en zich gaandeweg kunnen ontwikkelen. Mogelijk dat negatieve ouderdom stereotypen een minder sterk effect hebben op ouderen die incremental theory op vermogens er op nahouden. Binnen het fysiek activiteiten domein is dit echter nog niet onderzocht.
Waarschijnlijk hebben ouderen die meer open staan voor ervaringen, door het opdoen van nieuwe ervaringen, ook vaker een incremental theory.
De auteurs van dit artikel onderzochten of het onderschrijven van ouderdom stereotype het participeren aan fysieke activiteiten voorspelt en of zelfwaarde deze relatie medieert. Bovendien willen ze weten welke rol openstaan voor ervaringen en impliciete theorieën hierin spelen.

Het internaliseren van ouderdom stereotypen werd op twee manieren bestudeerd.

• Onderschrijven van ouderdom stereotypen over fysieke activiteiten.
• De zelfperceptie van ouderen van eigen ouder worden.

Beide vullen elkaar aan. Er is weliswaar een relatie tussen het onderschrijven van stereotypen en internalisatie (zelfperceptie), maar ze verschillen ook. Je kunt namelijk een stereotype onderschrijven, maar het niet van toepassing vinden op jezelf.

Methode

Aan dit onderzoek deden 192 ouderen mee met een leeftijd tussen 60 en 93 jaar.

Metingen

• Openstaan voor ervaringen: Big-five factor.
• Impliciete theorieën over vermogens: Conceptions of the Nature of Athletic Ability Questionnaire (CNAAQ: Sarrazin, e.a.a 1996).
• Stereotypen over ouderen en fysieke activiteiten: Aging Stereotypes and Exercise Scale (ASES: Chalabaev, e.a., 2013).
• Attituden ten aanzien van eigen ouder worden: Attitude Toward Own Aging scale (Liang, e.a., 1983).
• Fysieke zelfwaarde: subschaal van de Physical Self Inventory (PSI-25: Fox, e.a. 1989).
• Fysiek activiteiten niveau: Dijon Physical Activity Score (Robert, e.a., 2004).

Resultaten

Openstaan voor ervaringen voorspelt op directe wijze het hebben van een incremental theory en de attitude ten aanzien van het eigen ouder worden. Incremental theories voorspelde het onderschrijven van ouderdom stereotypen over de voordelen van fysieke activiteiten. Entity theories voorspelde juist het onderschrijven van ouderdom stereotypen over de risico’s van fysiek actief blijven en het afwijzen van ouderdom stereotypen over de voordelen van fysiek actief blijven.

Effect op fysieke activiteiten

• Ouderdom stereotypen over het psychische vermogen tot sporten voorspelde op indirecte wijze deelname aan fysieke activiteiten via een effect op fysieke zelfwaarde.
• Ouderdom stereotypen over voordelen van fysiek actief blijven voorspelde op directe wijze het fysieke activiteiten niveau en op indirecte wijze via de attituden ten aanzien van eigen veroudering.
• Ouderdom stereotypen over de risico’s van fysiek actief blijven voorspelde op directe wijzen het fysiek inactief zijn, en op indirecte wijze via de attituden over eigen veroudering en via fysieke zelfwaarde.

Opmerking samenvatter

De onderzoekers laten zien dat deelname van ouderen aan fysieke activiteiten beïnvloedt wordt door de mate waarin ze openstaan voor ervaringen en ook door de kijk die ze hebben op de veranderbaarheid van fysieke vermogens. Daarnaast blijken het onderschrijven van ouderdom stereotypen over de voor- en nadelen van fysieke activiteiten de deelname te beïnvloeden.
Dit onderzoek maakt duidelijk dat fysiotherapeuten ouderen kunnen motiveren meer fysieke actief te worden door:

• ze uit te nodigen bewust open te staan voor nieuwe ervaringen, mindfulness training kan hier deel van uitmaken.
• ze uit te leggen en via training te laten ervaren dat fysieke capaciteiten ook op oudere leeftijd veranderbaar zijn.
• ze uit te leggen en via training te laten ervaren dat fysiek actief zijn op oudere leeftijd veel oplevert en weinig risico’s heeft.