Dansen verbetert spiersynergie

Senior man on a icy staircase

Het tijdig reageren op een verstoring van de balans is van belang om een val te voorkomen en functionele mobiliteit te behouden. Het behouden van een rechtopstaande houding bij het maken van een stap vraagt om een complexe controle van een bewegend Centre of Pressure (COP) onder de voet. Dit vormt een uitdaging voor het posturale controlesysteem. Ze moet door een opeenvolging van spieractivatie en veranderingen in de grondreactiekracht zowel de voorwaartse stap maken als het evenwicht zien te bewaren.

Ouderen blijken bij verstoringen in voor-achterwaardse richting in stand eerder een corrigerende pas te maken dan jongeren. Met andere woorden: ze vangen de verstoring minder goed synergistisch op en hebben daardoor sneller een corrigerende stap nodig. De leeftijdsgerelateerde neuromusculaire achteruitgang, een toegenomen co-activatie van agonist-antagonist en verminderde prestaties, belemmeren de mogelijkheid om effectief uit te stappen. Onderzoek wijst uit dat feed-forward posturale controle nodig is om stabiliteit te behouden door te compenseren voor de geanticipeerde destabilisatie die samengaat met het maken van een pas. Het centrale zenuwstelsel speelt in op een aanpassing van de houding en van de spiersynergie voorafgaand aan een geanticipeerde actie. Ouderen blijken minder effectieve synergiën te hebben dan jongere mensen. In studies spreken onderzoekers van de muscle modes (M-modes), waarmee ze de groepen van co-actieve spieren met proportionele schaling van activeringsniveaus bedoelen. Deze M-modes zijn elementaire variabelen in de synergie in het behouden van de COP.

Onderzoeken hebben aangetoond dat fysiek training kan leiden tot een significante verbetering van de synergie-index bij ouderen. Er is relatief weinig bekend over de effectiviteit van oefening op multi-spier synergiën om bij verstoring het evenwicht te bewaren of herstellen.

TIP:  Dansante fysiotherapie als ingang om de fysieke fitheid van ouderen te bevorderen

Dans is een complexe sensorimotorische ritmische activiteit, waarbij een goede dynamische balans vereist is. Mensen die vaak dansen gedurende een langere periode hebben een betere balans, loopfunctie en beenreactie. Het doel van deze studie was om te onderzoeken wat het effect van dans is op de samenstelling van spiergroepen en de spiersynergiën die een rol spelen bij het behouden van balans.

Methode

De onderzoekers includeerden ervaren, oudere dansers, die ze vergeleken met mensen van gelijke leeftijd die niet dansten. De ervaren dansers namen al minimaal 5 jaar deel aan een dansles (met 80% aanwezigheid), die twee keer per week gedurende 1,5 uur werd aangeboden. De deelnemers stonden op een krachtenplaat werden gevraagd om een stap te nemen in reactie op een verstoring daarvan. Door middel van manifold analyse werd de reactie van de spieren gemeten. Hierbij werd gekeken naar de spieractiviteit en -synergie die nodig was om de verandering in Centre of Pressure (COP) te stabiliseren. EMG werd toegepast op de spieren in de dominante onderste extremiteit en de romp. De verstoringen in de ondergrond bestonden uit een voorwaartse verplaatsing van de ondergrond met een totale verandering van 5 cm, piekversnelling van 0,05 g en een pieksnelheid van 5 cm/s. Dergelijke verstoringen lokken over het algemeen geen corrigerende pas uit, maar er werd van ze gevraagd dat wel te doen.

De deelnemers stonden op de krachtenplaat met een gelijke verdeling op beide benen, met de armen hangend langs het lichaam. De deelnemers werden gevraagd om een corrigerende stap vooruit te zetten met het rechterbeen vanuit stilstand. Er werden twee omstandigheden getest: een normale stap en een stap wanneer het krachtenplatform begon te bewegen.

TIP:  Al dansend je fysiotherapeutische doelen behalen

Resultaten

Er deden 8 ervaren dansers mee aan de studie en 8 mensen die niet dansten, maar wel regelmatig wandelden. Alle deelnemers waren gezonde, oudere volwassenen, met een gemiddelde leeftijd van 62 jaar.

Dans bleek geassocieerd te zijn met verbetering in multi-spier posturale synergie, die zorgden voor een stabilisatie van de verplaatsing van de COP tijdens de preparatie-fase van het maken van een stap. Bij alle deelnemers werd een verhoging van de spieractiviteit gemeten wanneer ze een stap moesten maken, zowel met als zonder beweging van de ondergrond. Bij de dansers was deze spieractiviteit groter dan bij de controlegroep. Ook bleken de dansers eerder dan de mensen in de controlegroep te anticiperen op de stap. Er is dus een sterkere (intenser) en snellere spieranticipatie.

In de dansgroep werd vaker de reciproke M-modus gezien dan in de controlegroep, voorafgaand aan het nemen van een stap. Dans leidde tot betere spiersynergiën en een eerdere aanpassing aan het maken van een stap in reactie op een verstoring van de ondergrond.

Conclusie en opmerkingen

Dans lijkt geassocieerd te zijn met aanpassingen in zowel de compositie van M-modes en van patronen in covariatie, wat resulteert in sterkere synergiën in het stabiliseren van de COP bij oudere volwassenen. Synergiën spelen een fundamentele rol in de controle en stabilisatie van de houding en beweging. Volgens de auteurs is dit de eerste studie die aantoont dat dans leidt tot meer reciproke spieractivatiepatronen die COP-verplaatsingen stabiliseren in reactie op een voorwaartse verstoring van de ondergrond bij ouderen. Deze resultaten laten zien dat het klinisch relevant kan zijn om via dans balanstraining te geven.

TIP:  Dansante fysiotherapie als belangrijke kanshebber bij neurorevalidatie en chronische pijn

Voor dansante fysiotherapie is dit belangrijk onderzoek. Bij dansante fysiotherapie worden elementen van dans ingezet om fysiotherapeutisch relevante doelen te behalen. Daar zijn meerdere goede argumenten voor te geven. Één argument is dat dansant bewegen als fysiotherapeutische oefenvorm beter de coördinatie en synergiën aanspreekt dan geïsoleerde oefenvormen. Ze doet dit zowel lokaal (zoals in dit onderzoek rond het been) als totaal in het lichaam (bijvoorbeeld synergie tussen arm, been en hoofd) Je zou kunnen stellen dat dansante fysiotherapie een  geïntegreerde total body (en ook brein) oefenvorm is.

Meer leren over dansant bewegen binnen de fysiotherapie? Zie: opleiding dansante fysiotherapie

Bron: Wang, Y., Watanabe, K., Asaka, T. (2019) Effect of dance on multi-muscle synergies in older adults: a cross-sectional study. BMC Geriatr. Dec 3;19(1):340.

Foto bij artikel door angelhell / iStock

Bron

Marjolein Streur

Marjolein Streur

Fysiotherapeut/fysiotherapiewetenschapper. Referent/samenvatter. Speerpunt leefstijlcoaching en psychologie. Volgde de universitaire focusopleiding ‘klinische en gezondheidspsychologie’.

Zin in een leuke en boeiende cursus?

Kijk dan hier voor inspiratie!

" 3000+ tevreden fysiotherapeuten gingen je voor. "

Nieuwsbrief

Elke twee weken 2 samenvattingen voor fysiotherapeuten. Gratis, al 18 jaar. 6000+ fysiotherapeuten gingen je voor.

Volg ons op facebook:

Database met 1500+ artikelen

2024-2025

Motiverende gespreksvoering en oplossingsgericht coachen

3 dagen. Start 16 mei 2025. Prijs € 495,-…

Acceptance and Commitment Therapy bij pijn

3 dagen. Start 31 januari 2025. Prijs € 495,-…

Vrouw doet pilates oefeningen en voorkomt daardoor rugpijn.

Fysiopilates opleiding

9 dagen. Start 7 januari 2025. Prijs € 1695,-…

Vrouw stretcht mindfull tegen rugpijn.

Belevingsgericht lichaamswerk binnen de fysiotherapie

5 dagen. Start 11 januari 2025. Prijs € 995,-…

De Mindful Fysiotherapeut

8 dagen. Start 6 februari 2025. Prijs € 1395,-…

Werken met beleving en emotie binnen de fysiotherapie

3 dagen. Start 12 maart 2025. Prijs € 595,-…

Dansante Fysiotherapie op basis van Laban/Bartenieff

8 dagen. Start 13 maart 2025. Prijs € 1395,-…

Pijn- en Stressmanagement technieken

3 dagen. Start 22 maart 2025. Prijs € 595,-…

Gezondheidspsychologie voor de fysiotherapeut

5 dagen. Data volgen najaar 2025. Prijs € 995,-…

kngf-logo-klein
keurmerk-fysiotherapie-logo-klein
crkbo_instelling_rgb