Dansante fysiotherapie bij COPD

Mensen met COPD hebben baat bij regelmatig bewegen, maar de therapietrouw is hierbij een probleem. De aanbevolen interventie voor deze behandelgroep is een combinatie van trainen onder supervisie van de fysiotherapeut en zelfstandig oefenen. Dit in combinatie met zelfmanagement en gedragsverandering. Dyspnoe, balans, functionele capaciteit, stemming en kwaliteit van leven verbeteren hierdoor. Maar er is een grote groep mensen die moeite heeft om dit programma langer dan 12 maanden vol te houden.

De auteurs van het artikel dat we hier bespreken stellen daarom dat er behoefte is aan een andere manier van beweging om mensen met COPD te blijven motiveren. Dansant bewegen zou een mogelijke optie zijn die fysiotherapeuten hier voor kunnen inzetten. Uit eerdere onderzoeken blijkt dat zowel ouderen als mensen met neurologische problemen -zoals Parkinson en CVA– hier baat bij hebben. Niet alleen verhoogt dansen het plezier en de interactiviteit, maar het activeert ook veel dezelfde  hersengebieden als complexe sensomotorische activiteiten (zoals sport). Dansen vraagt om een gesynchroniseerde respons op externe stimuli, bewegen in de ruimte, ritme en coördinatie van het hele lichaam.

Ouderen die regelmatig dansen ervaren verschillende gezondheidsvoordelen. Zo hebben ze vergeleken met ouderen die niet dansen een stabieler looppatroon, vergrote spierkracht en spieruithoudingsvermogen in de onderste extremiteiten, betere statische en dynamische balans en een snellere reactietijd. Feitelijk allemaal effecten die fysiotherapeutisch gezien relevant zijn. Ook ervaren ze een beter welzijn, meer gevoel van connectie en socialisatie, bewegingscoördinatie, emotionele expressie en lichaamsbewustzijn. Bij gezonde mensen is ook gevonden dat dans gunstige aerobe effecten heeft, vergelijkbaar met lopen of joggen.

Dans is nog niet onderzocht als trainingsinterventie bij mensen met COPD. In deze pilotstudy kijken de auteurs de toepasbaarheid van dans bij deze populatie. Een tweede doel is om te evalueren wat de impact van dans is op balans, trainingscapaciteit, angst, depressie en gezondheidsgerelateerde kwaliteit van leven.

Methode

Mensen met COPD met een FEV 1 /FVC < 0.7 die de voorgaande 6 maanden geen intensieve therapie hadden gehad, werden geïncludeerd. Ze namen gedurende 8 weken 2 keer per week een uur deel aan een dansklas, bestaand uit een groep van maximaal 8 mensen. In die klassen kwamen verschillende types dans aan bod, zoals met en zonder partner, en verschillende genres, zoals salsa, ballroom en jazz. Gedurende de 8 weken werden de dansoefeningen complexer. Wanneer zuurstof of loophulpmiddelen nodig waren, werden mensen gestimuleerd die te gebruiken. Er was een instructeur aanwezig die de groep begeleidde en een vrijwilliger, die waar nodig individuele aanpassingen aandroeg. De training bestond uit een warming up, wat oefeningen in de stoel, verschillende dansgenres en technieken om spontane bewegingen uit te lokken en werd afgesloten met een cooling down. Tijdens de les was er een nadruk op de connectie tussen de groepsleden. De intensiteit van de interventie werd langzaam verhoogd naar een matig niveau van de ervaren vermoeidheid (score tussen 3 en 5 op de Borgschaal).

Om de toepasbaarheid te meten werden het inschrijvingspercentage, het aanwezigheidspercentage, de aanwezigheid van bijwerkingen en de tevredenheid van deelnemers vastgelegd. De tevredenheid en de ervaren voordelen werden nagevraagd met een korte vragenlijst van 9 vragen, waarin ze op een Likertschaal van 1 tot 5 moesten scoren in hoeverre ze het eens waren met bepaalde stellingen. Aan het eind werden open vragen gesteld over wat ze het meest waardeerden, wat het minst en wat ze zouden willen veranderen.

Overige metingen die werden gedaan waren:

• Functionele capaciteit met de 6 meter wandeltest (6MWT)
• Balans met de Balance Evaluation Systems Test (BESTest), Berg Balance Scale en de Activities-specific Balance Confidence (ABC) scale.
• Angst en depressie met de Hospital Anxiety and Depression Scale (HADS)
• Gezondheidsgerelateerde kwaliteit van leven met de Chronic Respiratory Disease Questionnaire die bestaat uit vragen over dyspnoe, vermoeidheid, meesterschap en emotioneel functioneren.
• Aantal stappen en gemiddelde loopafstand, gemeten met een Fitbit.

Resultaten

Er deden 21 mensen mee aan het onderzoek, in 3 verschillende groepen. Geen van de mensen had al eerder deelgenomen aan dansklassen, 9 mensen zeiden wel gedanst te hebben op sociale gelegenheden. De gemiddelde leeftijd was ongeveer 73 jaar en er waren 14 vrouwen. Negen mensen gebruikten een zuurstoftank en 8 mensen gebruikten een rollator.

Van de 21 deelnemers namen er 20 succesvol deel aan het gehele programma. De ene afvaller moest stoppen vanwege een ongerelateerde andere ziekte. De aanwezigheid was 78% (mediaan 13 van de 16 klassen). De belangrijkste reden voor afzegging waren het weer en COPD-gerelateerde klachten.

Er werden geen negatieve bijwerkingen gerapporteerd. Sommige mensen rapporteerden kortademigheid of vermoeidheid na de les, maar dit verdween weer snel na een korte rustpauze.

De resultaten op de 9 items over tevredenheid met het programma waren zeer positief. De mensen waren erg tevreden over het programma, waren fysiek actiever en zagen verbeteringen in kracht, uithoudingsvermogen, coördinatie, stemming, loopfunctie en balans. Wat ze het leukst vonden waren vooral het plezier en het sociale aspect. Op de vraag wat er verbeterd kon worden zei een deelnemer dat het tempo van de klas wat te laag was en als aanbeveling werd genoemd dat het langer dan 8 weken zou moeten duren.

Op de secundaire uitkomsten waren er (statistisch) significante verbeteringen op de 6MWT (verandering van  18.7 ± 36.5, minimale klinisch significante verschil is 25), BESTest  (verandering van 7.2 ± 5.6, klinisch relevant is een verschil van 13-17) en ABC-scale (verandering van 6.4 ± 9.4) na 8 weken interventie. Ook op de Chronic Respiratory Disease Questionnaire en de domeinen dyspnoe, meesterschap en emotioneel functioneren werden significante verbeteringen gemeten. Deze verbeteringen waren zowel statistisch als klinisch relevant. Op de HADS, aantal dagelijkse stappen, dagelijkse loopafstand en de Berg Balance Scale werden geen significante resultaten gevonden.

Conclusie en opmerkingen

Voor mensen met COPD is een dansinterventie volgens deze pilotstudie veilig en toepasbaar. De deelnemers waren enthousiast, de deelname was met 78% goed en er waren functionele verbeteringen te zien. Beperkingen voor mensen om deel te nemen waren vooral het inplannen van de lessen, het vervoer en de tijd en de locatie.

Veel mensen gaven na afloop van de interventie aan om door te willen gaan met dansen, vanwege het plezier en de contacten met de groep. Op de Berg Balance Scale werd geen significant resultaat gevonden en op de BESTest was het resultaat niet klinisch relevant, volgens de auteurs mogelijk omdat mensen aan het begin al hoog scoorden op balans ( op de BBS scoorde 85% >51) en omdat er mogelijk meer specifieke balansoefeningen nodig zijn. Het aantal gezette dagelijkse stappen nam niet toe, waaruit de auteurs concluderen dat deze klassen geen gedragsverandering tot stand brengen. Een beperking bij deze meting was wel dat het aantal stappen werd gemeten met een fitbit die om de pols werd gedragen, maar dat 8 mensen een rollator gebruikten bij het lopen, waardoor die meting niet nauwkeurig is.

Deze studie geeft een positieve uitkomst voor het uitvoeren van dans als trainingsinterventie bij COPD. De resultaten zijn veelbelovend, maar voorzichtigheid bij het interpreteren van deze resultaten is nodig aangezien dit een pilotstudy was, met een klein aantal deelnemers. Voor fysiotherapeuten is dit goed nieuws.

Nederlandse fysiotherapie

In Nederland wordt dansant bewegen al vanaf 2015 binnen de fysiotherapie ingezet. Dit onder de noemer van dansante fysiotherapie. Het is een interventie vorm waarbij het er niet om gaat om geblesseerde dansers te revalideren of om patiënten te leren dansen. Nee, het is puur een fysiotherapeutische interventievorm die dansant bewegen als middel inzet om bij de patiënt fysiotherapeutisch relevante doelen na te streven. Zo bezien is het inzetten van dansant bewegen uitstekend te legitimeren en bovendien voor een groot aantal fysiotherapeutische patiëntengroepen bewezen klinisch relevant. Natuurlijk is iedereen bekend met het feit dat patiënten met Parkinson goed reageren op dansant bewegen. Maar er is veel meer mogelijk! Ook patiënten met chronische pijn (fibromyalgie of reuma bijvoorbeeld) reageren goed op dansant bewegen en ervaren daar gezondheid voordelen van. Nu, met dit onderzoek, blijken ook patiënten met COPD een dans interventie goed te verdragen en er baat bij te hebben. Binnen Psychfysio opleidingen bieden we een 8 daags opleidingen dansante fysiotherapie aan. Eén van de oefeningen die we hebben is dansant bewegen inzetten ter verbetering van ‘conditie, kracht, adem, mobilisatie en verhogen van vertrouwen en plezier’ bij patiënten met COPD. Dit onderzoek bevestigt dat we ook met deze patiënten groep op goed spoor zaten. Wij wensen fysiotherapie Nederland en de patiënten waar ze de zorg voor heeft oprecht de gezondheidsvoordelen en het plezier toe dat dansant bewegen kan geven.

Bron: Wshah, A., Butler, S., Patterson, K., Goldstein, R., Brooks, D. (2019). “Let’s Boogie”: Feasibility Of A Dance Intervention In Patients With Chronic Obstructive Pulmonary Disease. J Cardiopulm Rehabil Prev . 2019 Sep;39(5):E14-E19.