Dansante fysiotherapie is breed inzetbaar bij chronische aandoeningen

Dansante fysiotherapie verlaat het traditionele gezondheidsmodel zoals gangbaar is binnen de fysiotherapie. Ze maakt gebruik van vormen van bewegen die meer totaal, geïntegreerd, en persoonlijk expressief zijn. De kwaliteit van bewegen staat voorop in termen van coördinatie, gracieusheid, flow, effort, souplesse, kunnen meegeven of standhouden. Ook meer traditionele aspecten van bewegen kunnen een accent krijgen, zoals kracht en mobiliteit. Muziek wordt ingezet om de kwaliteit van het bewegen te faciliteren. Dat kan via top-down processen: ‘ik herken dit nummer en doe bewust op de maat mee’. Belangrijker zijn de bottom-up processen: de client wordt door de muziek meegenomen en bewogen. Daardoor verschijnen er kwaliteiten in zijn motoriek die zonder muziek, niet zichtbaar waren.
Dansante fysiotherapie laat zich uitstekend combineren met meer traditionele vormen van fysiotherapie. Zo kan de fysiotherapeut lokaal werken aan een blokkerings- of sturingsprobleem, om vervolgens de verworven bewegingswinst op te laten nemen in het totaal bewegen via bewegen op muziek. Gangbare fysiotherapeutische doelstellingen kunnen ook rechtstreeks behaalt worden via dansante fysiotherapeutische interventies. Mobilisaties van de wervelkolom bijvoorbeeld door op muziek ‘X-rollen’ te maken op de grond, geïnitieerd vanuit de voet of het hoofd.

Een belangrijke categorie van patiënten waar men dansant bewegen kan inzetten zijn patiënten met een chronische aandoening. Bij de ziekte van Parkinson wordt dit al veel toegepast en met succes. Maar er is natuurlijk veel meer mogelijk. Denk aan de grote groep mensen met chronische pijn. Men zou kunnen denken dat eerst de pijn weg moet zijn voordat men kan dansen, maar het omgekeerde is ook waar: afgestemd dansant bewegen is een weldaad voor het lichaam en de geest bij patiënten met chronische pijn. Doe je het in een groep dat komen daar de positieve sociale acties ook nog bij. Dansant bewegen raakt rechtstreeks de kern elementen van gezondheid zoals de World Health Organization (WHO) die definieert: gezondheid in termen van fysiek-, mentaal- en sociaal welzijn. Bij mensen met een chronische aandoening is in beweging komen en blijven, en tegelijkertijd minder sedentair zijn, een belangrijke doelstelling. Zie hiervoor ook de uitstekende standaard beweeginterventies van het KNGF.

De vraag is nu of dans activiteiten inderdaad gunstige gezondheidseffecten hebben bij de diverse chronische aandoeningen. De onderzoekster, A.V. Bruyneel, van het artikel dat we onder de loep hebben, deed hier een scoping review naar.

Methode

De auteur doorzoekt de relevante databases tot december 2018. Uiteindelijk vond ze 51 artikelen die het effect van dansante activiteiten bij een chronische aandoening bestudeerden. Daaronder zaten 24 RCT’s.

Resultaten

De eerste studie die het effect van dansant bewegen op een chronische aandoening bestudeerde dateert uit 1987. Vanaf 2008 is er plotseling een duidelijke toename in onderzoek op dit gebied.

Welke dans activiteiten

Qua dansstijl is ballroom het meest onderzocht, gevolgd door danstherapie, volksdans, contemporary dance, dansfitness en klassieke dans. Contemporary dance (‘moderne dans’) gebaseerd op Laban/Bartenieff is het meest zinvol voor fysiotherapeuten omdat daarmee beter op de individuele problematiek van de patiënt afgestemd kan worden.

Welke aandoeningen

In de studies werd een brede range van aandoeningen onderzocht (in afname van frequentie): Parkinson, kanker, cerebral palsy, hart aandoeningen, reuma, diabetes, obesitas, fibromyalgie, schizofrenie, valproblematiek, lage rugpijn, alzheimer, dwars laesie, MS, CVA. Hieruit blijkt al dat Parkinson het meest onderzocht is, en dat er ruimte is om dansant bewegen verder te implementeren richting andere chronische aandoeningen.

Effecten

De effecten die gemeld worden voldoen aan de verwachting die men van dans als beweegvorm mag hebben. Dans verbetert het evenwicht, mobiliteit, uithoudingsvermogen, lopen, vermoeidheid, kwaliteit van leven en het mentaal welzijn. Belangrijk is dat dans als beweeg vorm bij mensen met een chronische aandoening sterk motiverend is en dat het de therapietrouw duidelijk verhoogt. Dit mag een extra argument zijn voor fysiotherapeuten om vaker elementen van dans in te zetten.

Veilig

Het blijkt een veilige beweeg vorm te zijn. Er werden in de studies geen noemenswaardige nadelige effecten gemeld. Dat komt omdat dans activiteiten heel goed op de patiënt afgestemd kunnen worden, en de patiënt hier zelf ookmakkelijk de regie in kan nemen.

Dosis

Deze review maakt aannemelijk dat minsten één sessie per week nodig is en dit gedurende minimaal 4 weken om effecten te kunnen zien.

Opmerkingen samenvatter

Fysiotherapeuten doen er goed aan om hun beweegaanbod te verbreden en daar ook  elementen van dans aan toe te voegen. Dat is misschien even wennen, omdat fysiotherapeuten soms dans beleven als een geheel andere wereld. Misschien is het dan goed om te bedenken hoe lang we er over gedaan hebben om ons pijnmodel te laten evolueren. Het duurde pakweg 20 jaar voordat psychologische aspecten binnen pijn een vaste plaats kregen binnen onze kijk op pijn, en we hier daadwerkelijk iets mee deden. Ik hoop dat dat voor elementen van dans minder lang hoeft te duren. Dans is speciaal en hoogst waarschijnlijk is dans een fundamentele beweegvorm. Het mag niet in het zelfde hokje gezet worden als bijvoorbeeld voetbal, bowlen of andere sporten. Ook al zijn die sporten goed, dansant bewegen kan veel mooier aansturen op het vergoten van de kwaliteit van het bewegen van onze patiënten. Durft u dat zelf niet aan als fysiotherapeut? Misschien kunt u dan verwijzen naar een dansante fysiotherapeut of bijvoorbeeld een danstherapeut.
Binnen psychfysio opleidingen hebben we in 2017-2018 positieve ervaring opgedaan met een aantal groepen patiënten met chronische pijn. De komende maanden gaan we dit landelijk uitzetten via het programma  ‘dans je vrij van pijn’ (zie dansjevrijvanpijn.nl). Pakweg 20 dansante fysiotherapeuten worden verder opgeleid in dit programma en gaan dit vanaf maart aanbieden. De resultaten zullen als een pilot onderzocht worden.

Meer leren over dansant bewegen binnen de fysiotherapie? Zie: opleiding dansante fysiotherapie