Pijn evalueren bij de patiënt? Meet dan ook de affectief-motivationele dimensie van pijn!

Donald Price, e.a. (2000) maken aannemelijk dat de drie pijndimensies die Melzack en Wall beschrijven feitelijk ook drie fases in pijnverwerking representeren. Deze dimensies c.q. fasen zijn:

1. Sensorisch-discriminatieve dimensie: de eerste fase en nauw geassocieerd met nociceptieve verwerking bij acute pijn (maar niet noodzakelijk in chronische pijn).
2. Cognitie-evaluatieve dimensie: de huidige responsen die geassocieerd zijn met de pijnsensaties. Er speelt daarbij enige cognitieve verwerking.
3. Affectief-motivationele dimensie: lange-termijn cognitieve processen en reflectieve processen die betrekking hebben op de betekenis en de implicatie van de pijn op iemands leven. De effecten daarvan zijn chronische gevoelens van depressie, angst, frustratie, boosheid en vrees.

Catastroferen blijkt volgens de auteurs sterk geassocieerd te zijn met hersenregionen die verwijzen naar pijn’lijden’ zoals de anterior cingulate gyrus, de anterior insula, en delen van de prefrontale cortex. Dit is volgens de auteurs een belangrijke bevinding omdat catastroferen waarschijnlijk de grootste impact heeft op het derde stadium van pijnverwerking (affectief-motivationeel). Bovendien is het aannemelijk dat psychologische interventies hier het sterkste effect hebben.

Tot op heden is er geen enkel studie gedaan naar de selectieve impact van catastroferen op deze drie pijnstadia.

Methode
De deelnemers aan het onderzoek waren 310 patiënten die voor een total knee operatie stonden. Voorafgaande aan de operatie werden de volgende vragenlijsten afgenomen:

• Pijn ervaring: Medical College of Virginia Pain Questionnaire. De pijnervaring analoge schalen die hier onderdeel van zijn zouden een valide en betrouwbaar instrument zijn voor bovengenoemde drie dimensies/fase.
• Catastroferen: Pain Catastrophizing Scale (PCS: Sullivan, e.a. 2004).

Op basis van deze data werden naast het model van de auteurs ook nog drie alternatieve modellen onderzocht. Dit gebeurde op basis van de methodiek ‘structural equation models/multivariate analyse’.

Resultaat
Catastroferen medieert de relatie tussen pijnonplezierigheid (fase 2) en pijnlijden (fase 3). Catastroferen medieert ook de relatie tussen pijnsensaties en pijnlijden via pijnonplezierigheid. De auteurs vatten dit als volgt samen: catastroferen heeft een eigen unieke relatie met pijnlijden. Psychologische interventies gericht op catastroferen kunnen daarom een extra effect hebben op verlichten van pijnlijden, naast interventies gericht op pijnsensaties en pijnonplezierigheid.

Opmerking samenvatter
In een recente samenvatting van PsychFysio werd de opmerking gemaakt dat effect onderzoek naar psychologische interventies binnen de (psychosomatische) fysiotherapie mogelijk meer effect heeft op de affectief-motivationele dimensie van pijn dan op de sensorisch discriminatieve dimensie van pijn. Dit onderzoek laat zien dat een psychologische variabele (catastroferen) inderdaad een geheel eigen effect heeft op de affectief-motivationele dimensie en dat daarom een interventie gericht op catastroferen mogelijk vooral op deze dimensie zijn effect het duidelijks laat zien. Fysiotherapeuten en onderzoekers moeten vaker deze emotionele dimensie van pijn meten omdat anders mogelijk effecten gemist worden. Een mogelijkheid om dit te meten is de Pain Discomfort Scale.