De mentale veerkracht van chronisch zieken hangt samen met positieve psychologie

Cursussen Fysiotherapie

Mentale veerkracht of incasseringsvermogen (resilence) is het vermogen om mentale gezondheid te behouden of te herwinnen ook al zijn er ernstige moeilijkheden. Dit concept bestaat al lang, maar 85% van de artikelen zijn de laatste 10 jaar gepubliceerd. Waarschijnlijk heeft dat te maken met de toegenomen aandacht voor positieve psychologie en preventie. Veerkracht is aanvankelijk veel onderzocht bij kinderen en pubers die in slechte omstandigheden opgroeien. De auteurs van dit artikel richten zich op chronisch zieken en de factoren die geassocieerd zijn met mentale veerkracht.

Methode
De auteurs doorzochten de PsychInfo, Medline, en CINAHL van 1950 t/m mei 2009. Twee onderzoekers beoordeelden onafhankelijk de inhoud en kwaliteit van de studies. De kwaliteit werd beoordeeld met de STROBE.

Resultaten
Van de 475 gevonden artikelen konden er 52 geïncludeerd worden voor nadere analyse. Zes studies waren van goede kwaliteit, 32 van voldoende/matig en 4 studies waren van slechte kwaliteit. De chronische aandoeningen waren: cardiovasculair, CVA, HIV/AIDS, diabetes, kanker, reuma, hypertensie of combinaties daarvan. De onderstaande tabel geeft de factoren aan die geassocieerd zijn met mentale veerkracht bij chronisch zieken:

Psychologische factoren

Eigen-effectiviteitsverwachting.
Zelfwaarde.
Interne locus of control.
Optimisme.
Beheers oriëntatie (mastery).
Gehardheid (Hardiness:
Hoop.
Empowerment.
Acceptatie van ziekte.
Doorzettingsvermogen.

Sociale steun

Familie.
Vrienden.

Coping strategieën

Spiritualiteit.
Positieve cognitieve interpretaties.
Positieve levens oriëntatie.
‘Sens of coherence’.

Betekenis en leerervaring zien

De zin van het ziekzijn begrijpen.
Ziekzijn als een leerervaring zien.

Opmerking samenvatter
Interessant is dat mentale veerkracht niet zozeer ontstaat door de afwezigheid van negatieve factoren zoals angst, depressie, pessimisme etc, maar juist vooral geassocieerd is met de aanwezigheid van positieve factoren. Het zijn precies die factoren die bestudeerd worden binnen de positieve psychologie. Fysiotherapeuten en andere hulpverleners moeten dus niet alleen negatieve factoren bij de patiënten identificeren en verminderen, maar ook positieve factoren bevorderen.
De module ‘Positieve psychologie’ van PsychFysio Opleidingen leert de deelnemer deze vaardigheden aan. Dat is niet alleen goed voor de patiënt, maar positieve psychologie wordt ook door de cursist als een prettige en verfrissende kijk ervaren.

Stewart, D. E., M.D., Yuen, T. (2011). A systematic review of resilience in the physically ill. Psychosomatics, 52, 199–209.

https://doi.org/10.1016/j.psym.2011.01.036

Artikel delen:

Peter van Burken

Psycholoog / ex-fysiotherapeut. Auteur van Gezondheidspsychologie voor de fysiotherapeut en het boek Mindfulness en Fysiotherapie. Initiator en docent Psychfysio opleidingen.