Chronisch pijngedrag leidt voor een deel een eigen leven

Pijngedrag kan volgens de auteurs van dit artikel onderscheiden worden in communicatief pijngedrag (bijv grimassentrekken en vocalisaties) en beschermend pijngedrag (bijv. steunen en wrijven). Zie voor een beschouwing over communicatief en beschermend pijngedrag: https://psychfysio.nl/nieuws/3_10_1.html
Pijngedrag is gecorreleerd met diverse negatieve uitkomsten zoals sterkere functionele beperkingen en verminderde tolerantie voor fysieke activiteiten. Pijngedrag kort na een letsel voorspelt de duur van werkbeperkingen.
Pijngedrag blijkt een zekere mate van stabiliteit in de tijd te hebben. Er zijn aanwijzingen dat verschillende processen het pijngedrag kunnen onderhouden:

• Aanhoudende pijn leidt tot aanhoudend pijngedrag,
• Pijngedrag blijft voor een deel bestaan door aanwezige psychologische factoren zoals catastroferen en pijn gerelateerde angst, zie bijvoorbeeld: https://psychfysio.nl/Nieuws/2_17_1.html
• Pijngedrag kan, net zoals elke gedragsexpressie blijven bestaan door bekrachtiging vanuit de omgeving.

Omdat nog niet duidelijk is wat de bijdrage van de verschillende processen aan de stabiliteit van pijngedrag is deden de auteurs hier een onderzoek naar.

Methode
Aan dit onderzoek deden zeventig  patiënten met chronische lage rugpijn mee. Gemiddelde pijnduur was 111,4 maanden. Alle deelnemers voerden op twee tijdstippen een til-taak uit die bestond uit het opheffen van achttien blikken gevuld met zand die op verschillende afstanden op een tafel stonden. Voor nadere beschrijving van de til-taak zie https://psychfysio.nl/nieuws/3_03_1.html. Tussen de twee til-taken zaten gemiddeld 22,9 dagen (=test-hertest interval). Voorafgaande aan de til-taak werden de volgende metingen gedaan:

• Pijn ernst: McGill Pain Questionnaire, pain raiting index (MPQ/PRI),
• Pijn catastroferen: Pain catastrophizing Scale (PCS),
• Angst voor (her)letstel door bewegen: Tampa Scale for Kinesophobia (TSK-17).
• Pijngedrag: tijdens het tillen werd het pijngedrag op een video opgenomen en later door twee onderzoekers onafhankelijk van elkaar gecodeerd.

Resultaten
De mate van communicatief en beschermend pijngedrag hing significant samen met de zwaarte van de blikken en de afstand op de tafel. Het pijngedrag was significant stabiel (test-hertest): communicatief pijngedrag r=0,46 en beschermend pijngedrag r=0,33. De data toonde dat de psychologische factoren doorgaans correleerden met de mate van communicatief en beschermend pijngedrag, hoewel niet voor alle psychologische variabelen op elk meetmoment voor elk pijngedrag. Regressie analyse maakt aannemelijk dat de stabiliteit van het communicatief pijngedrag niet geheel verklaard kan worden door sekse of pijn intensiteit. Belangrijk voor dit onderzoek is dat de test-hertest stabiliteit van het pijngedrag voor een deel aanwezig bleef ook al filterde men statisch de effecten van de psychologische variabelen weg.
Conclusie van de auteur is dat de stabiliteit van pijngedrag in de tijd gezien weliswaar voor een deel te verklaren is door pijn intensiteit, pijn catastroferen, en angst voor (her)letsel door bewegen, maar dat een deel van het pijngedrag hier ook onafhankelijk van is.
De auteurs speculeren hoe het kan dat pijngedrag voor een deel een ´eigen leven’ lijkt te leiden. Een mogelijkheid die ze noemen is dat centrale motor programma’s hierbij betrokken zijn. Onderzoek toont bijvoorbeeld aan dat chronische pijn tot neuroplastische veranderingen binnen het centrale zenuwstel leidt, onder andere in regionen die betrokken zijn bij de expressie van pijngedrag. Een andere verklaring is dat omgevingsfactoren het pijngedrag in stand houden (pijngedrag als een aangeleerde gedragsrespons). Een derde maar moeilijk te toetsen hypothese is dat pijngedrag in stand wordt gehouden door onbewuste psychodynamische conflicten.
De implicatie voor therapie is dat pijngedrag kan blijven bestaan ook al richt men zich op het verminderen van pijn  of psychologische factoren. Mogelijk moet men zich ook sterk richten op sociale factoren in de omgeving.
Onafhankelijk hiervan toont onderzoek dat chronische pijnpatiënten zich vaak niet bewust zijn van hun pijngedrag en de daarop van invloed zijnde factoren. Video feedback interventies kunnen volgens de auteurs helpen de patiënt meer bewust te maken van maladaptieve vormen van pijngedrag.

Opmerking samenvatter
In plaats van video feedback kan men in de praktijk ook werken met direct verbale feedback al dan niet in combinatie met een spiegel. Het kan daarbij helpen als de fysiotherapeut direct feedback geeft op geuit pijngedrag en dit eventueel naspeelt. Het is daarbij van uitermate groot belang dat er een goede therapeutische (respectvolle) relatie is. En dat de fysiotherapeut de patiënt laat ´voelen´ dat hij met deze feedback een goede intentie heeft. Als die voorwaarden aanwezig zijn en de patiënt het nut ervan begrijpt kan de fysiotherapeut tamelijk direct als feedback instrument gaan dienen. Wanneer aan deze voorwaarden niet voldaan zijn, kan de kleinste vorm van feedback op het pijngedrag ervaren worden als ´krenkend´voor de patiënt en verstoort dit ernstig de therapeutische relatie.