Slaap gedurende ons leven

Er is ondertussen veel bekend over de ontwikkeling van de slaap in de verschillende levensfases van de mens. De belangrijkste functie van slaap betreft het herstelt van de hersenen en het lichaam. Het biedt neuronen de gelegenheid relatief af te schakelen en zichzelf te repareren. De volgende veranderingen ten aanzien van het slapen vinden tijdens de levensloop plaats.

De eerste twee jaar

Slaap en waak cyclus: pasgeboren baby’s slapen gemiddeld 16 uur per dag. De verschillen tussen baby’s onderling zijn echter groot (min 10 uur tot max 21 uur). De slaap van pasgeboren baby’s volgt niet altijd een regelmatig patroon. Als ze één maand zijn gaan de meeste baby’s ’s nachts langer doorslapen. Rond de vier maanden lijkt het slaappatroon al op die van volwassen (’s nachts de langste slaap, overdag het langste waaksegment). Er zijn ook culturele verschillen. Kipsigis baby’s uit Kenia slapen zelden langer dan 3 uur aan een stuk, ook ’s nachts niet, terwijl Amerikaanse baby’s van 8 maanden 8 uur per nacht beginnen te slapen.

REM slaap: REM-slaap is de fase waarin mensen onder hun gesloten oogleden snelle oogbewegingen maken (Rapid Eye Movement). Volwassenen brengen ongeveer 20% van de slaap in REM-slaap door, en deze slaap begint één uur na de non-REM slaap. Baby’s brengen ongeveer 50% van hun slaap door in REM-slaap. In tegenstelling tot volwassenen beginnen ze hun slaap doorgaans direct met een REM-slaap. De tijd in REM-slaap neemt sterk af gedurende de eerste tien jaar en komt dan rond de 2 uur te liggen. Rond de 80 jaar is dit nog een kwartiertje minder geworden. Ook het totale aantal uren dat men slaapt neemt fors af:

• 1 week : 16 uur
• 6 mnd : 14
• 3 jr : 12
• 10 jr : 10
• 20 jr : 8
• 50 jr : 6

Baby bij moeder in bed: dit bevordert de borstvoeding en men kan beter reageren op het huilen van de baby of op een adempauze. Sommige experts zijn er echter tegen omdat ze menen dat het de kans op SIDS (Sudden Infant Death Syndrome) vergroot (‘wiegendood’). De kans op SIDS is het grootst in de eerste 4-6 weken. De kans is minder als de baby op de rug slaapt. Andere risicofactoren voor SIDS zijn: laag geboorte gewicht, een broertje of zusje die ook aan SIDS overleed, slaap apneu, lagere sociaaleconomische status, als baby blootstaat aan sigarettenrook, in zachte bedden liggen. Meer over wiegendood: http://www.wiegedood.nl/modules/content/index.php?section=100

Kindertijd

De meeste kinderen slapen ‘s nachts door en doen overdag één dutje. Sommige kinderen gaan ’s avonds moeilijk naar bed. Kalmeren kan dan helpen door: voorlezen, in bad doen of op schoot naar muziek luisteren. Kinderen in de VS van 7-8 jaar gaan om 9.30 uur naar bed, kinderen van 11-12 jaar om 10.30 uur. Dit is gemiddeld 1,5 uur latere dan in Nederland (zie tabel).

Tabel: tijdstippen waarop kinderen in Nederland door de week naar bed gaan:

5-6 jaar	7-8 jaar	9-10 jaar	11-12 jaar
19.00 uur 30% 19.30 uur 41% 20.00 uur 29%	19.30 uur 31% 20.00 uur 40% 20.30 uur 29%	20.00 uur 23% 20.30 uur 52% 21.00 uur 25%	20.30 uur 39% 21.00 uur 41% 21.30 uur 20%
Bron: Tekst: Jantien Anderiesen J/M april 2005

Meisjes slapen langer dan jongens. Stress in het gezin zorgt dat het kind ’s nachts vaker wakker wordt. Nachtmerries komen bij elk kind weleens voor, maar als het vaak voorkomt duidt dat op te veel stress overdag. De nachtmerries vinden doorgaans richting de ochtend plaats.

Adolescentie

Adolescenten slapen graag lang. Als ze zelf mogen bepalen hoe lang ze slapen, slapen ze gemiddeld 9,5 uur. Door de week slapen ze echter veel korter waardoor er slaapachterstand ontstaat. Deze proberen ze in het weekend in te halen. Oudere adolescenten zijn overdag vaak meer slaperig dan de jongere adolescent. Dit komt niet zozeer door school of sociale druk, maar doordat melatonine één uur later door de hypofyse geproduceerd wordt (10.30 uur). Dit verschuift de waakfase naar één uur later. ’s Morgens vroeg op school voelen ze zich daardoor lamlendig, hebben een gebrekkige aandacht en presteren slecht. In Edina (Minnesota) werd daarom de start van de school op 8.30 uur gezet in plaatst van de daar gebruikelijke 7.30 uur. Dit verminderde de gerapporteerde ziekte en depressie, en verbeterde de schoolprestaties.

Volwassenen en ouderdom

Ook volwassenen hebben vaak slaap gebrek. De meesten slapen gemiddeld 7 uur (VS). Dat is te weinig volgens experts: ze stellen dat 8 of meer uur nodig is om optimaal overdag te functioneren. Op middelbare leeftijd is het totale aantal uur slaap ongeveer hetzelfde als dat van de jong volwassene, maar vanaf de veertig wordt men s‘nachts vaker waker en slaapt men minder in het diepe slaap-type. Het ’s nachts wakker liggen neemt toe op de middelbare leeftijd en kan ’s ochtends een niet uitgerust gevoel geven. Veel volwassenen van middelbare leeftijd en ouderen gaan liever vroeg naar bed en vroeg eruit, en doen ’s middags graag een dutje. Ongeveer de helft van de oudere volwassenen rapporteert een zekere mate van slaapproblemen (insomnia). Slaapgebrek bij ouderen is geassocieerd met meer depressie en verminderde zelfwaarde. Enkele eenvoudige tips: geen koffie, matig met slaappillen, fysiek- en mentaal actief zijn overdag, en dutjes overdag met mate.