Wankel op de voeten: hyperventilatie tast posturele stabiliteit aan

Er is spaarzaam onderzoek gedaan over het effect van hyperventilatie op de posturele stabiliteit met traditionele stabilometische metingen. De auteurs willen dit onderzoek daarom uitbreiden door naast stabilometrische maten ook te kijken naar de frequentie spectra in het stabilometrische signaal. De auteurs onderzochten het effect van hyperventilatie op houdingscontrole en vergeleken dit met normaal ademen en met het inhouden van de ademhaling (apneu).

Methode

Ze onderzochten daarvoor 107 gezonde vrijwilligers in de leeftijd 18-30 jaar. De groep bevatte ongeveer evenveel vrouwen als mannen. Eerst stonden ze 30 seconden stil op een krachtplatform ( = normale ademhaling), vervolgens moest men 20 seconden de ademinhouden, en tot slot moest men 20 seconden zo snel en diep mogelijk in- en uitademen ( = hyperventileren).
De variantie en de snelheid van de verplaatsing van de projectie van het lichaamszwaartepunt op de vloer (COP: center of pressure) werd opgetekend in mediolateral richting en in anterior-posterior richting. Bovendien werd de grootte van het oppervlak berekend dat tijdens deze uitslagen gebruikt werd. Naast deze traditionele metingen werden ook frequentie spectra analyses uitgevoerd ten aanzien van deze bewegingen.

Resultaten

Er waren geen verschillen in stabilometrische maten tussen rustig ademen en het inhouden van de adem (apneu). Het inhouden van de adem beïnvloedt dus niet de posturele controle. Hyperventilatie liet echter wel duidelijk de stabilometrische uitslagen toenemen, wat indicatief is voor een afname in posturele stabiliteit.
Bij zowel het inhouden van de adem als bij hyperventilatie ontstond er bovendien een toename in hoog frequente bewegingen. Dit was bij hyperventilatie aanzienlijk meer uitgesproken.

Opmerkingen samenvatter

In de bespreking stellen de auteurs dat een rustige ademhaling weliswaar door werkt in de stabilometrische maten, maar dat dit geen significant verschil geeft ten opzichte van de adem inhouden. De toename in hoge frequente bewegingen tijdens het inhouden van de adem is volgens de auteurs toe te schrijven aan toename in spiercontracties (zonder adembeweging) van de ademhalingsspieren. Deze frequentie toename beïnvloede echter niet de posturele controle.
Het hyperventileren taste echter wel in sterke mate de posturele controle aan in zowel mediolaterale richting als anterior-posteriore richting. Deze afname in posturele controle correleerde voor een deel met de toename in ademfrequentie. De adembeweging op zich verstoort blijkbaar al enigszins de balans. Het kan echter ook zijn dat de hypocapnie, die nagenoeg direct bij hyperventileren ontstaat, een nadelig effect heeft op de doorbloeding en de excitatie van het zenuwstelsel. Somatosensorische (proprioceptieve) vezel zijn bij een hypocapnie sterker geëxciteerd en kunnen zo de sensomotorische integratie verstoren.
Hoog frequente bewegingen correleert met proprioceptieve activiteiten. Mogelijk dus dat de toename in hoog frequente bewegingen tijdens hyperventilatie mede duidt op een verstoring van de proprioceptie tijdens het staan.
Dit onderzoek is belangrijk voor fysiotherapeuten die werken met patiënten met klachten suggestief voor het hyperventilatie syndroom of met patiënten met een paniekstoornis van het respiratoire subtype. Deze patiënten klagen soms over onvaste gevoelens tijdens staan. Vaak is er ook een versterkte postural sway aanwezig. Deze patiënten vinden het al moeilijk om figuurlijk gesproken zich in het leven staande te houden door de verstoorde informatie verwerking door hyperarousal. En vervolgens komt er vanuit het zich letterlijk staande houden ook nog eens een bombardement van ‘wankele’ en onduidelijke stimuli binnen. Dat draagt niet bij aan de stabiliteit gevoelens, in lichamelijke of psychische zin.
Adem training gericht op het verminderen van de versnelde ademfrequentie, ontspanning en mindfulness training met de bodyscan als centrale interventie kunnen bijdragen aan meer stabiel en ‘geaard’ staan. Geaard staan (grounded) is weliswaar een oude maar populaire softsector term maar is vanuit recent mindfulness onderzoek weldegelijk een goed gekozen term. De patiënt kan zowel meer lichamelijke- als mentale rust en stabiliteit ontwikkelen door frequente bodyscans te doen met enig accent ook op de voeten/benen/bekken en adem. Dit kan in lig, maar kan ook uitgebouwd worden naar lopen en staan.