Valpreventie voor ouderen met cognitieve stoornissen

Er is voldoende wetenschappelijk bewijs dat oefenprogramma’s in combinatie met een aanpak van gevaarlijke situaties in de woning, het aantal vallen aanzienlijk kunnen verminderen. De auteurs van dit artikel vroegen zich af of zulke gecombineerde valpreventiestrategieën bij ouderen met cognitieve problemen net zo effectief zijn.

Methode

Aan dit onderzoek deden 309 zelfstandig wonende ouderen met cognitieve stoornissen mee. Ze werden willekeurig over twee groepen verdeeld en een jaar lang gevolgd.

De 153 deelnemers in de interventiegroep kregen in de loop van het jaar elf huisbezoeken van een fysiotherapeut en een ergotherapeut. Dit was een variabele combinatie en afhankelijk van het fysieke en cognitieve functioneren van de deelnemer, en van de wens en bereidheid van de mantelzorger. Daarnaast kregen ze tien ondersteunende telefoontjes gedurende het jaar. Om eventuele problemen te bespreken en bij te sturen.

De fysiotherapeut stelde een thuisoefenprogramma op maat samen. De oefeningen waren gebaseerd op de balans- en krachtoefeningen uit het OTAGO oefenprogramma. In het begin van de interventieperiode kwam de fysiotherapeut wat vaker om de veiligheid, het maatwerk en de voortgang te waarborgen. De mantelzorgers kregen een boekje met voorgeschreven oefeningen. Het was de bedoeling dat de mantelzorger, waar nodig, de deelnemer verder zou begeleiden.

Een ergotherapeut kwam bij de deelnemers thuis om het functioneren in huis te beoordelen. De ergotherapeut keek daarbij aan de hand van een checklist naar de veiligheid van de omgeving en deed aanbevelingen om valgevaarlijke situaties te verhelpen. De ergotherapeut stelde samen met de deelnemer en de mantelzorger een prioriteitenlijstje samen, om te bepalen welke risico’s het eerste moesten worden aangepakt.

De mantelzorgers kregen ook van de ergotherapeut een boekje met de aanbevelingen. Veelvoorkomende aanbevelingen waren kleine aanpassingen aan de omgeving, zoals het verwijderen van vloerkleden of matten, het verbeteren van de verlichting, aanbrengen van sensorverlichting en contrasten, plaatsen van handgrepen en beugels in douche en toilet.

De 156 deelnemers in de controlegroep kregen de standaardzorg. Dus gingen naar de huisarts waar nodig, en werden zoals gebruikelijk behandeld voor hun eventuele ziektes en comorbiditeiten.

De primaire uitkomstmaat was het aantal vallen gedurende het jaar. Secundaire uitkomstmaten waren onder meer: herhaaldelijk vallen, fracturen, kwaliteit van leven, cognitief functioneren en fysiek functioneren. Als uitkomstmaten voor het fysieke functioneren namen de onderzoekers de Short Physical Performance Battery (SPPB) en de 5-item Physiological Profile Assessment (PPA) af. De SPPB geeft snel inzicht in de loopsnelheid, balans en spierkracht in de benen. De PPA geeft inzicht in het valrisico door vijf testen die betrekking hebben op visus, propriocepsis, knie-extensiekracht, reactietijd en houdingscontrole.

Resultaten

Na een jaar was er nauwelijks verschil in het aantal vallen tussen de deelnemers in de interventiegroep en de controlegroep. Ook het aantal valgerelateerde letsels, kwaliteit van leven, en de mate van fysiek en cognitief functioneren was in de twee groepen ongeveer gelijk. Maar wanneer de onderzoekers bij een nadere analyse stratificeerden naar fysiek functioneren aan het begin van de studie, dan verschilden de groepen na een jaar wel significant van elkaar wat betreft het aantal vallen. De mensen die de interventiegroep die aan het begin van de studie al hoog scoorden op de fysieke tests, vielen minder vaak dan de mensen die in de controlegroep aan het begin hoog scoorden. De mensen in de interventiegroep die aan het begin van de studie laag scoorden op de fysieke tests, gingen juist vaker vallen dan die in de controlegroep.

Ook bleek uit nadere analyses dat wanneer de onderzoekers rekening hielden met valrisicofactoren aan het begin van de studie, en daarvoor corrigeerden, dan was er in de interventiegroep ook een statistisch significante afname van het aantal mensen dat meerdere keren viel.

Als de onderzoekers de deelnemers stratificeerden naar het cognitief functioneren aan het begin van de studie, dan was er geen verschil tussen de groepen wat betreft aantal vallen.

Discussie en conclusie

Een gecombineerde interventie van oefeningen en aanpassingen in huis lijkt geen effect te hebben op het valrisico van ouderen met cognitieve stoornissen. Maar, ouderen met cognitieve stoornissen die een hoog niveau van fysiek functioneren hebben, hebben wel profijt van een zo’n programma op maat. Hun valrisico daalt. Bij ouderen met cognitieve stoornissen en een laag niveau van fysiek functioneren, verhoogt zo’n interventie juist het aantal valincidenten.

Voor het effect van de interventie, maakt de mate van cognitief functioneren niet uit. De mate van fysiek functioneren is wel relevant voor het effect van de interventie. Dit onderstreept hoe belangrijk het is om te streven naar een beter behoud van fysieke functies.

Bron: Taylor, M.E., Wesson, J., Sherrington, C., Hill, K.D., Kurrle, S., Lord, S.R., et al. (2020). Tailored Exercise and Home Hazard Reduction Program for Fall Prevention in Older People With Cognitive Impairment: The i-FOCIS Randomized Controlled Trial. The Journals of Gerontology: Series A. DOI:10.1093/gerona/glaa241

Foto bij artikel BakiBG / iStock