Oudere chronische pijnpatiënten reageren beter op ACT, jongeren beter op CBT

Cognitief gedragsmatige benaderingen (CGT) hebben weliswaar een positief effect op pijn, coping en emotioneel- en fysiek functioneren, maar de effecten zijn gematigd positief (moderate). Een aantal jaren gelden werd acceptance and commitment therapy (ACT) geïntroduceerd. ACT richt zich niet op het veranderen van de frequentie of inhoud van  pijngerelateerde sensaties, gedachten en gedragingen, maar op het identificeren van belangrijke persoonlijke waarden en deze nastreven ondanks de pijn. Het is alweer een aantal jaren geleden dat de ACT benadering binnen de fysiotherapie is geïntroduceerd. Eerder onderzoek van Wetherell, e.a. uit 2011 toonde dat de ACT benadering en de cognitief gedragsmatige benadering even effectief zijn ten aanzien van de impact van pijn op dagelijks functioneren, de intensiteit van de pijn en psychologisch functioneren.

Methode

In dit onderzoek uit 2011 werden 118 (non-maligne) chronische pijnpatiënten (>6mnd) random toegewezen aan ACT- of cognitief gedragsmatige benadering. De therapie in beide groepen bestond uit 8 groepssessies van 90 minuten, met een frequentie van éénmaal per week. Voor aanvang van de therapie werden gedurende vier tot zes weken de symptomen vastgelegd (=baseline).
De belangrijkste uitkomstmaat was het effect op pijn impact op dagelijks functioneren (bijvoorbeeld mobiliteit, stemming en sociaal functioneren). Dit werd opgemeten met een 9-item subschaal van de BPI (Brief Pain Inventory). 30% reductie werd als criterium gehanteerd voor een positieve behandel respons.
De gemiddelde leeftijd was 55 jaar, met gemiddeld 15 jaar pijn. Ongeveer 1/3 had artrose, 1/3 neuropatische pijnen en 1/3 discusdegeneratie. In tegenstelling tot veel ander onderzoek was de leeftijdsverdeling in dit onderzoek erg gespreid. Ongeveer 20% waren jongvolwassenen, 60% middelbare leeftijd en 20% ouderen. Dat maakt dat de onderzoekers konden kijken of een bepaalde leeftijdsgroep beter reageerde op een behandeling.

Resultaat

27,2 % van de deelnemers reageerden positief op de behadelingen. Dat wil zeggen dat de impact van pijn op hun dagelijks functioneren met 30% of meer verminderde. Dit resultaat bleef behouden op 6 maanden follow-up.
De auteurs analyseerden vervolgens in 2016 de data opnieuw om te kijken welke deelnemers op welke therapie reageerden. Er was geen verschil in behandeleffect voor deelnemers die hoger scoorden op depressie of waarbij de pijn impact hoog was.

Leeftijd en behandeleffect
Wat wel een interessant en belangrijk verschil opleverde was de leeftijd. Jongeren reageerden beter op een cognitief gedragsmatige benadering terwijl met het toenemen van de leeftijd  de deelnemers beter op een act benadering reageerden. Dit effect was opvallend sterk. Met elke toename van één jaar in leeftijd nam de Od Ratio (OR) voor een positieve behandelrespons op cognitieve gedragsmatige benadering met 0,97 af terwijl deze voor ACT met 1,04 toenam. In de onderstaande tabellen staan de percentages positieve responsen en leeftijd tegen elkaar uitgezet. Visueel is duidelijk te zien dat jongeren beter reageerden op een cognitief gedragsmatige benadering terwijl ouderen beter reageerden op een ACT benadering.

 

 

Opmerking samenvatter

Dit is belangrijk onderzoek voor fysiotherapeuten die met chronische pijnpatiënten werken. In essentie kan men stellen dat cognitief-gedragsmatige benaderingen bij pijn gericht zijn op veranderen van cognities, gevoelens of gedrag. Terwijl ACT benaderingen de nadruk leggen op acceptatie van pijn en het nastreven van belangrijke persoonlijke waarden. Op zich zijn beide benaderingen al te combineren via de vuistregel veranderen bij chronische pijn wat veranderbaar is, maar accepteren wat niet te veranderen is.
Het huidige onderzoek biedt de fysiotherapeut een tweede vuistregel. Jongeren reageren doorgaans beter op een benadering bestaande uit relaxatie, afleiding, disfunctionele pijncognities aanpakken, problem-solving, terwijl ouderen beter reageren op een pijnbehandeling gericht op acceptatie, mindfulness, des-identificatie van pijn-zelfbeeld, en het ontdekken en nastreven van belangrijke levenswaarden.
Binnen PsychFysio opleidingen krijgen beide benaderingen de aandacht. Gezondheidspsychologie, NLP, en pijn en stressmanagement technieken is wat meer cognitief-gedragsmatig georiënteerd, terwijl ACT bij pijn en de mindful fysiotherapeut duidelijk meer op acceptatie gericht zijn.