Naar muziek luisteren vermindert de pijn van de patiënt

Het gebruik van muziek als interventie bij bijvoorbeeld pijn wordt vaak onderverdeeld in actieve of receptieve muziektherapie. Actieve muziektherapie omvat een grote groep interventies, waarbij de actieve deelname van een patiënt gevraagd wordt door activiteiten als zingen, componeren,  een instrument bespelen, of bijvoorbeeld dansante fysiotherapie. Receptieve muziektherapie vraagt alleen van de mensen om muziek te luisteren.

De neurobiologische basis van het analgetische effect van muziek is uitgebreid bestudeerd. Het luisteren naar muziek heeft effect op verschillende corticale en subcorticale hersengebieden die betrokken zijn bij de pijnmodulatie. Muziek verandert mogelijk de breinactiviteit tijdens pijnstimulatie.
Verschillende karakteristieken van de muziek worden verschillend in het brein verwerkt. Dit suggereert dat bepaalde aspecten van muziek dus ook verschillende therapeutische effecten kan hebben.

Muziek is complex fenomeen in klinisch onderzoek. Welke muziek kies je? En het is moeilijk om de muziek die je in het onderzoek gebruikt op een valide en objectieve manier te omschrijven, waarbij een universele interpretatie mogelijk is. De muziektheorie wordt nog niet veel in klinisch onderzoek gebruikt, maar biedt een belangrijk raamwerk om een muzikaal stuk tot in detail te objectief beschrijven. Voor de meeste onderzoeksdoelen is een beperkte hoeveelheid karakteristieken voldoende: volume, toonhoogte, tempo, melodie, harmonie en instrumentatie.

Het doel van dit onderzoek is om te bekijken of muzikale karakteristieken zoals tempo, harmonie, melodie, instrumentatie, volume en toonhoogte worden beschreven in RCT’s die het effect van muziek op pijnperceptie meten. Daarnaast evalueren de onderzoekers of deze karakteristieken het algehele therapeutische effect van muziek beïnvloeden.

Methode

In deze systematische review en meta-analyse werden RCT geïncludeerd die het luisteren naar muziek als interventie inzetten bij pijnmanagement. Studies tussen 2004 en 2017 kwamen in aanmerking als ze gekwantificeerde metingen van pijn hadden gedaan. De kwaliteit van de onderzoeken werd geëvalueerd met de Scottish Intercollegiate Guidelines Network methodology en voor de meta-analyse werden alleen studies van acceptabele of hoge kwaliteit (score hoger dan 85%) geïncludeerd.

Uit de onderzoeken werden patiëntgegevens verzameld over de oorzaak van de pijn, type pijn (acuut of chronisch), gebruikte lijsten voor pijnscores en de score op de pijnschaal. De zes karakteristieke van muziek (volume, toonhoogte, tempo, melodie, harmonie en instrumentatie) werden ook geregistreerd. Daarnaast werden ook gegevens over de interventie vastgelegd, zoals de manier van selectie van muziek, live of opgenomen muziek, of de patiënten de muziek te horen kregen via een koptelefoon of via speakers, het moment van het horen van de muziek, de duur van de muziek, de frequentie van interventies en het aantal dagen dat mensen de interventie kregen.

Resultaten

Er werden 85 studies geïncludeerd voor een kwalitatieve analyse. De meest voorkomende vorm van pijn was acute pijn. 64 studies registreerden de pijn op slechts één schaal. De meest gebruikte schaal was de VAS (n=55), gevolgd door de NRS (n=24). Er waren 48 studies die minstens één muziek-karakteristiek bekeken. Vooral het volume, de aanwezigheid van lyrics, tempo, aanwezigheid van natuurgeluiden en de aanwezigheid van percussie werden in de onderzoeken beschreven.

De meta-analyse werd uitgevoerd op 39 studies, die allemaal de VAS of de NRS gebruikten. Uit de meta-analyse bleek dat muziek een significant positief effect had op pijnmanagement. Dit is een belangrijke bevinding.
Alleen karakteristieken over de instrumenten (zonder tekst, percussie of natuurgeluiden) en een tempo van 60-80 bpm werden voldoende beschreven om het effect op pijn te kunnen analyseren. Alleen de afwezigheid van tekst had een acceptabele heterogeniteit en liet significante positieve effecten op pijn zien. Volume had een klein positief significant effect als de patiënt het zelf mocht controleren. Verder rapporteerden de patiënten lagere pijnscores in de muziekgroepen vergeleken bij controlegroepen, op alle vormen van pijn en onafhankelijk van hoe ze de muziek te horen kreeg. Als de muziek langer dan 30 minuten duurden was er geen significant effect meer.

Conclusie

Dit systematische review/meta-analyse laat zien dat muziek effectief is in het verminderen van diverse pijnsoorten.  Vooral muziek zonder tekst blijken lagere scores op pijn op te leveren, en wordt door de auteurs dan ook aanbevolen. Interessant is dat dit gegeven ook binnen danste fysiotherapie gehuldigd wordt. Het lijkt erop dat een muziekinterventie niet langer moet duren dan 30 minuten per sessie en als het meerdere dagen plaatsvindt, is 14-30 dagen, 1x per dag een effectieve frequentie. De ideale muziek-karakteristieken voor pijnvermindering kunnen door een gebrek aan data niet worden vastgesteld. De auteurs roepen op tot meer standaardisatie in muziekinterventies door een objectief taalgebruik, zoals bijvoorbeeld die uit de muziektheorie.

Het is wederom een onderzoek dat aantoont dat dansante fysiotherapie niet alleen voor Parkinson en MS een zinvolle interventie is maar ook voor patiënten met chronische pijn. Luisteren naar muziek (zonder zang) geeft pijnverlichting en eerder onderzoek dat we beschreven toont dat de combinatie luisteren en bewegen op muziek een sterker pijn dempend effect heeft dan luisteren alleen.

Interesse om elementen van dans in uw fysiotherapeutische behandeling in te brengen? Kijk dan bij de cursus ‘Dansante fysiotherapie op basis van Lanban/Bartenieff’.