Jacobsons spierrelaxatie gunstig bij mensen met milde rugpijn

De interactie tussen somatische klachten en psychosociale factoren vraagt om een multidimensionale aanpak bij mensen met chronische lage rugpijn. Pijnstillers zijn niet altijd effectief en hebben mogelijk schadelijke bijwerkingen, vooral bij gebruik op lange termijn. Andere strategieën om met de pijn om te gaan zijn dus belangrijk. Richtlijnen benadrukken dat patiënten moeten worden aangemoedigd om alternatieven te vinden die ze makkelijk zelf kunnen toepassen zolang de patiënt ervaart dat het effectief is. Jacobsons progressieve spierrelaxatie (PMR) is een van de alternatieven. Hierbij leren patiënten om via een 2-staps proces hun spieren te ontspannen. Eerst spannen de patiënten hun spieren aan en houden dit vast. Vervolgens laten ze de spanning los en focussen ze zich op het gevoel van ontspanning. Dit kan patiënten helpen spanning en ontspanning te leren herkennen. Door ontspanning kan het autonome zenuwstelsel positief beïnvloed worden en zo kan ontspanning de perceptie van pijn of angst verminderen. Het doel van deze gerandomiseerde gecontroleerde studie was om te onderzoeken of PMR effectief is in het verminderen van chronische lage rugpijn en pijn comorbiditeiten.

Methode

Volwassenen met chronische lage rugpijn die 3 maanden voorafgaand aan de studie pijnstillers hadden gebruikt zonder effect, werden geïncludeerd in de studie. De deelnemers werden ingedeeld in twee groepen. In iedere groep kregen ze 2 behandelingen, maar in verschillende volgorde. De ene groep kreeg eerst 8 weken lang gestandaardiseerd PMR (experimentele groep) en daarna 8 weken ontspannende muziek te horen (controlegroep). De andere groep kreeg dit in omgekeerde volgorde. Tussen de twee behandelingen zat een maand pauze. Bij iedere behandelsessie vulden de deelnemers verschillende vragenlijsten in:

• VAS-schaal voor het vaststellen van pijn

Secundaire uitkomstmaten:

• Short Form Health Survey (SF12) voor de kwaliteit van leven
• Hospital Anxiety and Depression Scale (HADS) voor de mate van angst en depressie
• Medical Outcomes Study Sleep (MOS-sleep) voor slaapstoornissen

Ervaren effect:

• Patient Global Impression Of Improvement Scale (PGI-I) en de Clinical Global Impression Of Improvement Scale (CGI-I) voor zelfervaren verbetering
• Chronic pain self-efficacy scale voor ervaren effectiviteit van de therapie.

Daarnaast hielden de deelnemers een dagboek bij over de pijn en de mate van therapietrouw.

Interventies

PMR was gebaseerd op het werk van Bernstein en Brokovec en Jacobson. De deelnemers kregen progressieve training in het aanspannen en ontspannen van verschillende spiergroepen in het hele lichaam. Dit werd vergezeld met suggesties waardoor ze een groter gevoel van ontspanning en comfort konden waarnemen. In de eerste fase werden grote spiergroepen hiervoor gebruikt, in de tweede fase werden spiergroepen gecombineerd, waardoor er 7 algemene gebieden ontstonden. In de derde fase werd dit nog verder samengevoegd tot 4 gebieden en in de laatste fase ging het alleen om algemene body scanning en ontspanning. De mensen kregen de scripts voor PMR op cd’s mee naar huis en werden gestimuleerd om hier minstens 1 keer per dag naar te luisteren.

De controlegroep kreeg een audio CD met ontspannende muziek. De lengte van de muziek was gelijk aan die van de PMR scripts. Ook zij werden gevraagd minstens 1 keer per dag naar de cd te luisteren.

Resultaten

Er werden 58 patiënten geïncludeerd in de studie (74% vrouw, gemiddelde leeftijd 51 jaar, gemiddeld BMI 26,6. Bij baseline was de pijnintensiteit van de deelnemers over het algemeen matig (6 ± 2.3 cm) en met onbekende oorzaak. Er waren geen verschillen tussen de groepen bij aanvang van de studie.

Aan het eind van beide interventies was er geen (significant of relevant) verschil te zien in de gemiddelde VAS-scores tussen de groepen. Maar bij analyse van de resultaten binnen de verschillende pijnintensiteiten waren er wel verschillen. Van alle deelnemers had 22% van de deelnemers een milde pijn (0-3 op de VAS-schaal). Bij deze groep mensen met milde pijn was er wel een significante afname in de pijn te zien van 1,5 ± 3.0 cm na de PMR-behandeling. Bij deze groep mensen was er een afname van de pijn van 80% na de interventie vergeleken met voor de interventie. Op de secundaire uitkomstmaten waren er na de interventie wel significante uitkomsten tussen de groepen met verschillende mate van pijn op angst, depressie, kwaliteit van leven en slaap. Hier waren de resultaten van PMR over het algemeen beter bij mensen met ernstiger klachten.

De mensen die PMR ontvingen, rapporteerden matige tot grote tevredenheid over de behandeling. De therapietrouw was redelijk goed, met 85% van de mensen die meer dan 10 (van de 14) dagen volbrachten. Geen van de deelnemers rapporteerde negatieve bijeffecten.

Conclusie en opmerkingen

De auteurs concluderen dat PMR een gunstige interventie is bij mensen met milde chronische lage rugpijn, omdat de behandeling de pijnscores reduceerde met 80% in 8 weken behandeling. Deze verbetering was significant groter dan in de controlegroep. Ze benadrukken dat de resultaten voorzichtig geïnterpreteerd moeten worden, omdat de studie door het relatief kleine aantal deelnemers te weinig power heeft om sterkere conclusies te trekken. Daarbij deden er ook geen jonge volwassenen mee aan dit onderzoek.