HRV-Biofeedback vermindert burn-out klachten bij studenten

Hoewel de hoeveelheid literatuur over stress en burn-out toeneemt, is er nog weinig bekend over stress en burn-out bij studenten. Deze vorm van burn-out ontstaat door studiegerelateerde stress, uitputting door de studiedruk, cynisme richting de bedoeling van de opleiding en het gevoel van inadequaat zijn voor het werk wat wordt gedaan worden. Naast depressie en angst lijken burn-out klachten een sterke voorspeller te zijn van niet alleen slechte studieresultaten en afwezigheid, maar ook algeheel verminderd cognitief en fysiek functioneren.

In deze studie bekijken de auteurs de effectiviteit van een uitgebreid interventieprogramma onder studenten, om vast te stellen of burn-out klachten bij deze populatie te beïnvloeden zijn. De gekozen interventie is Heart Rate Variability Coherence Biofeedback (HRVCB). Een interventie die ook door fysiotherapeuten is in te zetten. In deze interventie wordt emotieregulatie getraind door middel van biofeedback om zo de activiteit van het zenuwstelsel te synchroniseren. Uit eerdere onderzoeken blijkt dat HRVCB-training leidt tot grotere emotionele stabiliteit, een verbeterde hartslagvariabiliteit en een vergroot vermogen voor cognitieve taken.

In deze studie werkte HRVCB training vergeleken met een hoog intensiteit interval trainingsprotocol (HIIT) en met een wachtlijst. De HIIT-interventie is eerder onderzocht en daaruit blijkt dat er verbeteringen in cognitie kunnen optreden door deze training, een vermindering van depressie en angst en verbeterde fysiologische waarden (zoals een afname in bloeddruk, insulinesensitiviteit en lichaamsvet). HIIT is daarom een belangrijke interventie om te vergelijken in deze studie.

Methode

Studenten werden geëxcludeerd als ze regelmatig hadden gesport in de voorafgaande zes maanden, nicotine gebruikten, een te hoge bloeddruk hadden of andere ziektes hadden of medicijnen gebruikten. De belangrijkste metingen waren:

• De mate van burn-out werd gemeten met de School Burnout Inventory (SBI; Salmela-Aro et al., 2009). Deze vragenlijst van negen items, die werden gescoord op een zes-puntsschaal. De lijst bevat te vragen als “ik heb vaak het gevoel dat ik mijn schoolwerk niet aankan “of “ik ben overweldigd door mijn studie “. Deze vragen betreffende drie items: uitputting, cynisme en inadequatie.
• Depressie werden gescoord op de Center for Epidemiologic Studies Depression Scale (CES-D; Santor 1997). Deze lijst vraagt mensen naar hoe ze zich hebben gevoeld of hebben gedragen in de voorafgaande week.
• Angst werd gemeten op de State-Trait Anxiety Inventory (STAI; Spielberger 1970), die uit 20 items bestaat. Op een vierpunts-Likertschaal scoorden de studenten uitspraken als “ik voel me kalm”, “ik ben gespannen “of “ik maak me zorgen”.
• De bloeddruk werd gemeten met SphygmoCor XCEL PWA system.
• Door middel van een ECG werd de tijd tussen verschillende hartslagen gemeten. Hieruit werd de HRV bepaald.
• De cardiovasculaire fitheid werd gemeten met een submaximale fietstest.

Interventies

HRVCB-training

Deze interventie combineert strategieën voor stressreductie met biofeedbacktechnologie. De strategie voor stressreductie richt zich op een interactieve training die vraagt om het focussen van de aandacht op de ademfrequentie en cardiale coherentie. De biofeedback richtte zich op de mate waarin de golven van de HRV coherent zijn. Coherentie treedt op wanneer het ritme van het ECG synchroniseren met het hartritme. Onderzoek laat zien dat dit patroon een balans weergeeft tussen sympathische en parasympatische delen van het autonome zenuwstelsel. Dit zou voorspellend zijn voor een verbeterde gezondheid. Door oefening kan de coherentie vergroot worden, bijvoorbeeld tijdens en na negatieve ervaringen. Tijdens de training leren de deelnemers de hartcoherentie te beïnvloeden en verbeteren zo hun vaardigheden van zelfregulatie en fysiologische- en psychologische balans. De feedback die de mensen op de HRV meting te zien krijgen worden getoond in groene, blauwe of rode balken. Deze correleren met lage, matige of  hogere levels van coherentie. De deelnemers kregen 2x oefensessies van 20 minuten en verder werd ze gevraagd veel thuis te oefenen.

HIIT training
De HIIT bestond uit 3 fiets-sessies per week onder supervisie gedurende 4 weken. In iedere sessie fietsten de deelnemers 10×60 seconden, met een herstelfase van 60 seconden, op 90% van de voorspelde maximale hartslag.

De mensen op de wachtlijst kwamen naar het laboratorium om hun normale dagelijkse activiteiten te rapporteren en werd verteld dat ze verder niets moesten veranderen aan hun normale leefpatroon.

Resultaten

In totaal deden 90 studenten mee (30 in iedere groep), met een gemiddelde leeftijd van 18,6 jaar. HRVCB-training had een significant positief effect op burn-out klachten en mathematische testen bij vergelijking voor en na de interventie. Deze resultaten waren niet te zien in de HIIT-groep of bij de studenten op de wachtlijst. Ook was een afname in systolische bloeddruk te zien bij de HRVCB groep, maar niet bij de twee andere groepen. VO2max verbeterde in de HIIT-groep maar niet bij HRVCB of studenten op de wachtlijst. De hartfrequentie verbeterde in zowel de HRVCB als de HIIT groep.

Conclusie en opmerkingen

De auteurs concluderen dat dit onderzoek aantoont dat een trainingsprogramma van HRV-biofeedback burn-out klachten bij studenten kan verminderen en componenten van cardiale gezondheid kan verbeteren. De verbetering werd niet gevonden op de schalen van angst en depressie. Het HRVCB-programma liet ook zien dat de deelnemers beter scoorden op mathematische testen. De auteurs suggereren dat HRVCB de studenten hielp om stress voor toetsen te verminderen en het concentratievermogen te verbeteren. Mocht de fysiotherapeut studenten onder behandeling hebben met studiestress gerelateerde pijnklachten dan in hartslag frequentie variabiliteit biofeedback een zinvolle optie.