Hebben voedingssupplementen effect op het fysiek functioneren en spierkracht bij ouderen?

Oude vrouw aan het ontbijt voordat ze naar haar gymgroepje gaat.

Ondervoeding bij ouderen komt veel voor, zo’n één op de tien krijgt te weinig calorieën en/of voedingsstoffen binnen. Hierdoor kunnen ze in een vicieuze cirkel terecht komen. Ondervoeding leidt tot een achteruitgang in fysiek functioneren. Zo neemt de loopsnelheid af en gaat het opstaan uit een stoel moeilijker. Dat kan weer leiden tot sarcopenie en kwetsbaarheid, met als gevolg nog meer beperkingen. Voedingssupplementen kunnen het pathologische verlies van spiermassa en spierfunctie bij ondervoede ouderen mogelijk voorkomen. In een recent verschenen overzichtsartikel zetten de auteurs studies naar het effect van voedingssupplementen op een rijtje.

Methode

Twee van de auteurs zochten onafhankelijk van elkaar in de wetenschappelijke literatuur naar gerandomiseerde dubbelblind gecontroleerde studies waarin het effect van voedingssupplementen op de verbetering van functionele testen en op spierkracht vergeleken werd met een placebo. Ze namen alleen studies mee waar alle proefpersonen ouder dan 60 waren of waar de gemiddelde leeftijd boven de 70 lag. Ze keken alleen naar het effect van de voedingsinterventies. Dus als er in een studie een groep was die ook oefentherapie kreeg, lieten ze die buiten beschouwing.

De uitkomstmaten in de geïncludeerde studies waren de voor- en nametingen op functionele testen en op de spierkracht. De functionele testen waren testen zoals de Timed Up and Go (TUG) test, de Short Physical Performance Battery (SPPB), loopsnelheid, en snelheid van opstaan uit de stoel. Wat betreft de spierkracht waren weerstandtesten van flexie en extensie been, leg press, maximaal isometrische kracht en handknijpkracht uitkomstmaten.

Twee auteurs beoordeelden onafhankelijk van elkaar de kwaliteit van de studies aan de hand van een daarvoor bedoelde scorelijst. Daarna analyseerden ze de data uit de geïncludeerde studies. Ze vergeleken de testuitslagen op de functionele tests van de groep deelnemers die een voedingssupplement hadden gekregen met die van de groep die een placebo kreeg. Ze berekenden het verschil in gemiddelden in de interventiegroepen en de controlegroepen aan het begin van de studies en na de follow-up. Daarnaast keken ze ook of het effect van voedingssupplementen anders was bij ouderen die al kwetsbaar of sarcopeen waren in vergelijking met gezonde ouderen.

TIP:  Motivatie is de belangrijkste voorspeller voor succesvol afvallen

Resultaten

De auteurs includeerden 32 artikelen in hun analyse, met in totaal 4137 deelnemers, waarvan 2097 deelnemers in de interventiegroepen en 2040 in de placebogroepen. Ongeveer de helft van de studies was in Europa uitgevoerd. De gemiddelde leeftijd van de deelnemers was 76,3 ± 5,6 jaar. Vijfenzestig procent was vrouw. Zo’n twee derde van de studies was uitgevoerd onder zelfstandig wonende ouderen. In dertien studies deden alleen gezonde ouderen mee en in veertien studies alleen deelnemers die kwetsbaar waren, sarcopenie hadden of eerder gevallen waren.

Wat betreft de voedingssupplementen waren producten die meerdere voedingsstoffen bevatten, de zogeheten multinutriënten, het meest bestudeerd. Namelijk in twaalf studies. De follow-up periodes varieerden van zeven weken tot ongeveer twee jaar. De kwaliteit van de studies was over het algemeen goed.

Het effect van voedingssupplementen

Multinutriënten bleken in drie studies de snelheid van opstaan uit de stoel significant te verbeteren. Op de TUG, de SPPB, of loopsnelheid lieten zowel de multinutriënten als de supplementen met eiwitten, vitamine D of visolie geen verbetering zien. Eén studie toonde aan dat ouderen die vitamine K kregen, significant slechter scoorden op de SPPB.

Wat betreft het effect van voedingssupplementen op spierkracht, verbeterden multinutriënten in zes studies en extra eiwitten in zeven studies significant de handknijpkracht, vergeleken met een placebo. Daarentegen leidden voedingssupplementen met multinutriënten, eiwitten, vitamine D, visolie of vitamine K niet tot een significante verbetering van de weerstandstesten, de leg press en maximaal isometrische kracht.

De positieve effecten van de voedingssupplementen waren overigens alleen zichtbaar bij kwetsbare en sarcopene ouderen en ouderen met een andere aandoening. Bij de groepen met alleen gezonde ouderen hadden de voedingssupplementen geen significant effect.

TIP:  ‘Iets hebben om voor te leven’ beschermt mogelijk tegen borstkanker

Discussie

Voedingssupplementen die meerdere voedingsstoffen bevatten hebben dus een positief effect op de tijd die nodig is om op te staan uit de stoel en op de handknijpkracht bij niet-gezonde ouderen. Het pathologisch verlies van spiermassa is een belangrijk issue in de geriatrie en een slechte voedingstoestand speelt een grote rol bij sarcopenie. Over het algemeen neemt de voedings- en energie-inname tussen het veertigste en zeventigste levensjaar zo’n vijfentwintig procent af. Vandaar dat het gebruik van voedingssupplementen geadviseerd wordt voor ouderen.

De auteurs zijn van mening dat voedingssupplementen het meest zinvol zijn wanneer ze meerdere voedingsstoffen bevatten. Ondervoeding bij ouderen is multifactorieel. Dus multinutriënte voedingssupplementen werken daarom beter, denken ze.

Aangezien ondervoeding vaker bij kwetsbare ouderen voorkomt dan bij gezonde ouderen zijn voedingssupplementen meer gerechtvaardigd in de behandeling bij functionele achteruitgang en spierkrachtverlies dan in preventie. Echter de voedingssupplementen hebben slechts effect op enkele testen. Om spierkracht verder te verbeteren, zijn krachtoefeningen uiteraard onmisbaar.

Bron

Veronesea, N., Stubbsb, B., Punzie, L., Soysalf, P., Incalzig, R.A., Sallerh, A., Maggia, S.(2019). Effect of nutritional supplementations on physical performance and muscle strength parameters in older people: A systematic review and meta-analysis.  Ageing Research Reviews: 8-54.

Shanty Sterke

Shanty Sterke

Fysiotherapeut/ bewegingswetenschapper/wetenschapsjournalist. Referent/samenvatter met specialisatie ouderen.

Zin in een leuke en boeiende cursus?

Kijk dan hier voor inspiratie!

" 3000+ tevreden fysiotherapeuten gingen je voor. "

Nieuwsbrief

Elke twee weken 2 samenvattingen voor fysiotherapeuten. Gratis, al 18 jaar. 6000+ fysiotherapeuten gingen je voor.

Volg ons op facebook:

Database met 1500+ artikelen

2024-2025

Motiverende gespreksvoering en oplossingsgericht coachen

3 dagen. Start 16 mei 2025. Prijs € 495,-…

Acceptance and Commitment Therapy bij pijn

3 dagen. Start 31 januari 2025. Prijs € 495,-…

Vrouw doet pilates oefeningen en voorkomt daardoor rugpijn.

Fysiopilates opleiding

9 dagen. Start 7 januari 2025. Prijs € 1695,-…

Vrouw stretcht mindfull tegen rugpijn.

Belevingsgericht lichaamswerk binnen de fysiotherapie

5 dagen. Start 11 januari 2025. Prijs € 995,-…

De Mindful Fysiotherapeut

8 dagen. Start 6 februari 2025. Prijs € 1395,-…

Werken met beleving en emotie binnen de fysiotherapie

3 dagen. Start 12 maart 2025. Prijs € 595,-…

Dansante Fysiotherapie op basis van Laban/Bartenieff

8 dagen. Start 13 maart 2025. Prijs € 1395,-…

Pijn- en Stressmanagement technieken

3 dagen. Start 22 maart 2025. Prijs € 595,-…

Gezondheidspsychologie voor de fysiotherapeut

5 dagen. Data volgen najaar 2025. Prijs € 995,-…

kngf-logo-klein
keurmerk-fysiotherapie-logo-klein
crkbo_instelling_rgb