Angst en de invloed op de communicatie tussen arts en patiënt

De manier waarop de arts en patiënt communiceren heeft significante impact op gezondheidsuitkomsten. Een veel genoemd model in dit verband is het patiënt-centered model dat contrasteert met het dokter-centered model. In het patiënt-centered model:

• staan de ideeën, verwachtingen van de patiënt centraal in de dialoog,
• zijn emoties net zo belangrijk als somatische aspecten en
• voert de arts, na het informeren over mogelijkheden en keuzen, overleg voor verdere behandeling.

Aan de sociale vaardigheden van de arts wordt grote waarde toegekend.

Het model is feitelijk, en dan nog alleen maar elementen ervan, in onderzoeken indirect getoetst. De auteurs noemen twee onderzoeken; waarbij één onderzoek slechts matig bewijs voor het model te zien gaf, het andere onderzoek overtuigender bewijs leverde. Ook de patiëntenkarakteristieken zijn weinig onderzocht, doorgaans alleen demografische variabelen. De vraag luidt derhalve: past het model bij elke patiënt? Graugaard, P.K. & Finset, A. onderzochten trait anxiety (karaktertrek/eigenschap angst) als voorspeller voor de emotionele reactie op patiënt-centered of dokter-centered consultatie stijl.

Methode

Daartoe werd trait anxiety gemeten bij 82 vrouwelijke studenten. 26 met de hoogste en 25 met de laagste trait anxiety score (STAI Y) werden geselecteerd. 10 vielen door gebrek aan tijd daarna uit. 41 studenten deden uiteindelijk mee. De opdracht was te participeren als patiënt in een consult met een onbekende arts. In dat consult moest men een huidig actueel somatische probleem bespreken, of een somatisch probleem dat men zelf heeft gehad, of een somatisch gezondheidsprobleem van een bekende waar men zorgen over had. Één arts, getraind in patiënt- en dokter centered stijl, deed alle 41 gesprekken. Daarbij gaf hij aan de biologische aspecten voldoende aandacht, maar differenteerde zijn consultatiegedrag verder random in een dokter- of patiënt-centered stijl.
Vóór het consult werd de POMS afgenomen die multiple emotionele dimensies meet (ook kleine fluctuaties daarin). Daarna volgde het 20 minuten consult (op video opgenomen). Vervolgens vulde de student weer de POMS in en kon de student commentaar geven op het consult. Met 7 items werd de tevredenheid met het consult gemeten.

Resultaten

Gemiddeld duurde het patiënt-centered consult 21 minuten, het dokter-centered consult 13 minuten. De duur had echter geen invloed op de tevredenheid ten aanzien van het consult. Na de beide consultatiestijlen is verwarring /’bewiderment’ significant afgenomen, en was er een trend voor afname van angst/spanning. Belangrijker was het interactie effect tussen trait anxiety en communicatie stijl op emotionele respons.

• In de lage trait anxiety groep was er na een patiënt-centered consult een tendens tot lagere angst/spanning, dan na een dokter-centered consult.
• Bij de hoge angst groep was er juist meer angst/spanning reductie als het een dokter- centered consultatie betrof in plaats van patiënt-centered.
• De lage trait anxiety groep was het meest tevreden met een patiënt-centered consultatie.
• De hoge trait anxiety groep was meer tevreden met een dokter-centered consult.

Belangrijkste conclusie

Patiënt-centered consultatiestijl is niet altijd de beste vorm: patiënten met hoge trait anxiety reageren emotioneel beter op- en zijn meer tevreden over een dokter-centered consultatie. Mogelijk dat zij meer behoefte hebben aan een stevige en gestructureerde aanpak. Een van de beperking in dit onderzoek is dat het geen ‘real live’ situatie was, maar een laboratorium situatie.