Geen bewijs voor voordelen van barefoot lopen of hardlopen

Blootsvoets lopen en hardlopen heeft de laatste jaren veel terrein gewonnen. Patiënten vragen fysiotherapeuten soms voor advies hieromtrent. Er zijn steeds meer hardlopers die op blote voeten lopen of met minimalistische schoenen. Deze loopgewoonte is nog redelijk controversieel; het is namelijk nog niet duidelijk of het meer voor- of nadelen met zich meebrengt dan het lopen op gewoon schoeisel. De overgang van het lopen op schoeisel naar het blootsvoets lopen verdient in ieder geval aandacht. Dit is een kritieke periode in het ontwikkelen van blessures. De gevolgen op lange termijn van blootsvoets lopen en hardlopen zijn nog minder bekend. Er zijn weliswaar verschillende onderzoeken gedaan en narratieve reviews geschreven, maar dit is nog niet systematisch samengevat. De auteurs van dit onderzoek maakten een systematische review over de invloed van blootsvoets lopen op biomechanica, voet morfologie,  motorisch functioneren en gezondheidseffecten.

Methode

Dit review includeert alle RCT’s, case control studies, cohortstudies en cross-sectionele studies uit peer-reviewed tijdschriften, waar blootsvoets lopen of rennen wordt vergeleken met lopen of rennen op normaal schoeisel. De geïncludeerde deelnemers mochten geen klachten aan de voeten hebben of diabetes, neuromusculaire aandoeningen of cardiovasculaire ziektes. Het niveau van bewijs werd vastgesteld volgens de criteria van Tulder (Van Tulder, 2003).

Resultaten

Vijftien studies werden geïncludeerd. Zes hiervan onderzochten de biomechanica, vijf morfologie van de voet, drie de voetboog, één de incidentie van blessures en één het ontstaan van andere ziektes. Motorisch functioneren werd in geen enkele studie onderzocht. De meeste studies onderzochten mensen uit Azië en Afrika. Zeven studies bekeken recreatieve en competitieve hardlopers en acht studies rapporteerden niet specifiek over de sportactiviteiten. Deze studies beschreven de resultaten bij kinderen (3 studies), volwassenen (5 studies) en vissers (1 studie). Er waren geen RCT’s, de meeste studies waren cross-sectionele studies of observationele cohort studies.

Biomechanica

• Er is beperkt bewijs dat mensen die gewoonlijk op blote voeten lopen een verminderde dorsaalflexie in de enkel bij footstrike hebben vergeleken met gewoon schoeisel.
• Er is conflicterend bewijs voor de knie-hoek bij footstrike.
• Er is zeer beperkt bewijs (1 studie) voor een verminderde heupflexie, hogere peak enkel eversie-hoek en grotere maximale heup endorotatie-hoek bij barefoot hardlopers.
• Er is zeer beperkt bewijs voor een verminderde rearfoot strike en een verminderde dorsale beweging van het metatarsophalangeale gewricht.

Drie studies onderzochten de spatio-temporele variabelen.

• Er is zeer beperkt bewijs voor een verminderde contacttijd, paslengte en pasduur bij blootsvoets renners en bij niet-renners.
• Zeer beperkt bewijs bestaat voor langere contacttijd.
• Er is zeer beperkt bewijs voor verminderde verticale load en verminderde of niet-aanwezige impact pieken bij barefoot runners.
• Curves van grondreactiekracht laat bij blootsvoets renners één piek zien, terwijl het bij mensen met schoeisel twee pieken laat zien.
• Eén studie vond lagere piekbelasting in de hiel en 2^e en 3^e metatarsale regio, maar hogere piekbelastingin de laterale midvoet- en teenregio bij barefoot lopers.

Morfologie van de voet
De resultaten van morfologie werd in vijf studies gemeten en konden vergeleken worden in een meta-analyse.

• Mensen die gewoonlijk op blote voeten lopen hebben bredere, maar geen kortere voeten dan mensen die gewoon schoeisel gebruiken.
• In verhouding tot de lichaamslengte hebben, barefoot lopers grotere voeten dan mensen met schoeisel.
• Twee studies rapporteerden een kleinere hallux valgus hoek met significante verschillen voor volwassenen en niet-significante verschillen bij kinderen.
• Zeer beperkt bewijs is er voor een grotere soepelheid van de voet.

Blessures
Eén studie vergeleek het ontstaan van blessures tussen barefoot runners en hardlopers op schoenen.

• Er is zeer beperkt bewijs dat er verschillen in blessure-patronen zijn en dat blessures aan het plantaire oppervlak vaker voorkomen bij mensen die normaal op blote voeten lopen.
• Er werden geen verschillen in blessure-cijfers gevonden als het werd gerelateerd aan de afstand.
• Eén studie vond minder voetgebreken en -vervormingen en meer voetziektes bij mensen die gewoonlijk op blote voeten lopen.

Conclusie en opmerkingen samenvatter

Er is weinig tot geen bewijs dat het (hard)lopen op blote voeten beter of slechter is dan het (hard)lopen op gewoon schoeisel. Er wordt veel gespeculeerd over het positieve effect van ‘barefoot’, maar dit kan niet wetenschappelijk worden vastgesteld. Advies in de klinische setting is daarom moeilijk te geven. Wel moet er rekening mee worden gehouden dat op de korte termijn een grotere kans is op het ontwikkelen van blessures als mensen overstappen op blootsvoets rennen of lopen. Er is goede begeleiding nodig om mensen te leren hardlopen op blote voeten of op minimalistisch schoeisel, omdat het gangpatroon aangepast moet worden ten aanzien van het lopen op normaal schoeisel.
De auteurs noemen het aannemelijk dat bij bepaalde blessures als iliotibiale band syndroom, patellofemorale pijn, tendinitis van gluteus/hamstring en plantaire fasciitis het gunstig kan zijn om op blote voeten te gaan (hard)lopen, terwijl bij aandoeningen als achillespees tendinitis en tendinitis in de kuitspieren schoeisel beter is.

Heb jij ook een passie voor hardlopen dan is de cursus De Running Fysiotherapeut echt iets voor jou.