Fysiotherapie bij rugpijn uitbreiden met EMG-biofeedback

Fysiotherapeuten kunnen hun benadering van chronische lage rugpijn meer effectief maken door er psychologische interventies aan toe te voegen. Biofeedback is een voorbeeld van een psychologische benadering die door zijn fysiologische insteek prima binnen de fysiotherapie past. De patiënt krijgt daarbij auditieve- of visuele feedback over de fysiologische-variabele die gemeten wordt, bijvoorbeeld spieractivatie bij EMG-biofeedback.  De patiënt kan met deze informatie leren een deel van zijn fysiologie te reguleren. Dat is bij rugpijn interessant omdat daarbij de patiënten een hogere baseline spieractiviteit hebben en abnormale EMG-responsen op stress. Studies naar de effectiviteit van biofeedback bij lage rugpijn toonde tot nu toe echter inconsistente resultaten. De auteurs deden daarom deze review waarbij ze de selectie meer nauwkeurig inperkten en onderzochten welke factoren het therapieresultaat beïnvloedde.

Methode

De auteurs zochten in de Pubmed, PsychINFO en Cochrane Library naar onderzoeken waarbij de interventie minimaal voor 25% uit biofeedback bestond, en de deelnemers last hadden van rugpijn. Ze zochten tot april 2014. De onderzoekers richten zich op de volgende uitkomst variabelen: pijn intensiteit, fysieke beperkingen, depressie, zelfvertrouwen en coping, en spierspanning (EMG).
Van de 412 gevonden artikelen bleven er 21 over voor de analyse. In totaal waren hier 1062 patiënten met rugpijn bij betrokken.
In 18 van de 21 studies werd EMG-biofeedback als biofeedback methode gebruikt. 14 daarvan plaatsen de EMG-electrode op de rugspieren. Twee studies plaatsen de electroden aan de voorzijde en een studie maakte een combinatie van voor- en achter plaatsing. Van 4 studies was de elektrode plaatsing niet bekend. Bij 11 studies was biofeedback de enige interventie. De andere studies combineerden de biofeedback met cognitief gedragsmatige interventies, fysiotherapie of psycho-educatie.

De effect strekte (voormeting – nameting) voor de uitkomstmaten waren statistisch significant:

• Pijn intensiteit = medium.
• Fysieke beperkingen = medium.
• Depressie = klein.
• Coping = klein.
• Spierspanning (EMG) = klein.

De effect strekte van voormeting naar follow-up was in essentie hetzelfde als de voormeting-nameting en ook ten opzichte van de actieve controle groepen waren de effect sterktes in essentie hetzelfde zoals bij de voor-en nameting.

De auteurs onderzochten welke variabelen het effect van de biofeedback uitkomst beïnvloedden. Een algemene bevinding was dat hoe beter de kwaliteit van de studie was des te kleiner werden de gevonden effecten. Dit is overigens in onderzoek doorgaans het geval. Meer specifiek werd gevonden dat:

• Hoe groter het aandeel biofeedback in een sessie des te beter het effect op depressie.
• Hoe groter de dosis van biofeedback (totaal aantal minuten) des te sterker het effect op fysieke beperkingen.

In 40% van de studies met biofeedback werd een reductie in pijn intensiteit (voor-nameting) van minstens 30% gevonden. Bij de controlegroepen behaalden ongeveer 10% het criterium van 30% pijnreductie. Ten opzichte van voormeting-follow-up behaalde 63% van de biofeedback studies het criterium van 30% pijnreductie, ten opzichte van 38% van de controle groepen.

Opmerkingen samenvatter

Chronische rugpijn is een lastig te behandelen aandoening. Elke interventie die zicht geeft op effectiviteit is daarom de moeite van het bestuderen waard. De huidige review laat zien dat fysiotherapeuten kunnen overwegen om biofeedback aan hun behandeling toe te voegen. De bevindingen laten zien dat men daarvan een ‘medium’ effect mag verwachten op pijn intensiteit en fysieke beperkingen, en kleine effecten op depressie, coping en spierspanning. Het effect op fysieke beperkingen wordt groter naarmate de ‘dosis’ biofeedback groter wordt.