Autogene training combineren met fysiotherapie bij spierspanningshoofdpijn

De prevalentie van spierspanningshoofdpijn in Europa is maar liefst 62%. De incidentie ligt rond de 14 per 1000 personen per jaar. De etiologie en de pathofysiologie van spierspanningshoofdpijn zijn nog niet geheel opgehelderd. Meest genoemde factoren zijn psychologische stress en/of verhoogde spierspanning. De spierspanning kan een toename geven in pijnsensitiviteit, bovendien kunnen in de gespannen musculatuur actieve myofasciale trigger-points aanwezig zijn. Ook ontregelingen binnen het centrale pijncontrole mechanisme spelen een rol, waardoor de pijndrempel verlaagd wordt en de kans op chroniciteit toeneemt. Pijnstillers worden bij spierspanningshoofdpijn het meest ingezet, maar er zijn ook conservatieve behandelingen zoals ontspanningstechnieken, biofeedback en specifieke fysiotherapeutische technieken. Wat betreft psychologische behandeling blijkt dat autogene training positieve resultaten kan geven.
Fysiotherapie is doorgaans gericht op het verhogen van de cerviconeuromusculaire controle in combinatie met houdingscorrectie. Wel moet gezegd worden dat, in tegenstelling tot wat de naam doet vermoeden, de rol van musculaire factoren bij spierspanningshoofdpijn niet geheel duidelijk is.
De auteurs van dit artikel wilden weten of het toevoegen van fysiotherapie aan autogene training van meerwaarde is bij spierspanningshoofdpijn.

Methode

Aan dit onderzoek deden 152 studenten mee. De studenten werden random toegewezen aan de controlegroep bestaande uit autogene training, of aan de experimentele groep bestaande uit autogene training aangevuld met fysiotherapie. Bij de inclusie werden strikte criteria gehanteerd voor spierspanningshoofdpijn omdat milde vormen van migraine nog wel eens onterecht als spierspanningshoofdpijn gediagnosticeerd worden. Vooral bij jonge vrouwen. Ook werden deelnemers uitgesloten als er een overmatig hoog angstniveau was, dit om een meer homogeen psychologisch profiel te krijgen. Interessant is dat de auteurs de studenten in blokken randomiseerden waarbij ze zorgden dat in beide groepen evenveel studenten kwamen die pijnmedicatie gebruikten. Daardoor vormt pijnmedicatie geen storende factor meer binnen het onderzoek.
De autogene training was gericht op gevoelens van zwaarte, warmte, regulatie van het hart en de ademhaling en het koelen van het voorhoofd. De experimentele groep leerde ook autogene training aan, maar kreeg daarnaast specifieke fysiotherapeutische oefeningen voor het hoofd, nek en schouders en bovendien aanwijzingen betreffende ergonomie en houding. De oefeningen van de fysiotherapeut waren gericht op het trainen van de nek flexor-extensor synergie, aanspannen van de craniocervicale flexoren met extensie van mid- en laag cervicaal, en dynamische nek retractie tegen weerstand in. Bovendien stretch oefeningen voor de hypertone nek/schouder musculatuur. De deelnemers in de controlegroep die alleen autogene training kregen moesten de autogene oefeningen gedurende vier weken elke dag oefenen. De deelnemers in de experimentele groep moeten 4 weken dagelijks een sessie autogene training doen en een sessie met fysiotherapeutische oefeningen. Wekelijks kregen beide groepen een begeleidingssessie door een fysiotherapeut. Na deze vier weken volgde een follow-up periode van drie maanden. In die periode werd in beide groepen de frequentie van de oefeningen gereduceerd tot drie keer per week.

Metingen

De belangrijkste variabele was voor de onderzoekers de hoofdpijn frequentie. Als secundaire variabelen werd gekeken naar hoofdpijnintensiteit en hoofdpijn duur en afname van pijnstillers. Dit alles werd gemeten met een pijndagboek en VAS-schalen.

Resultaten

Beide groepen zijn goed vergelijkbaar aan het begin van de interventie. Vier weken later zijn beide groepen significant vooruit gegaan op hoofdpijnfrequentie, hoofdpijn intensiteit, hoofdpijn duur, en consumptie van pijnstillers. Wat betreft frequentie en intensiteit doet de combinatiegroep het beter. Op duur en pijnconsumptie was geen verschil tussen de groepen. Interessant is dat na drie maanden follow-up er op alle variabelen nog een verdere afname is. Dit is consistent met verwachting van een toename in zelfregulatie.

Opmerkingen samenvatter

Interessant onderzoek, want het laat zien dat autogene training aangevuld moet worden met fysiotherapeutische oefeningen wil men optimale resultaten behalen. De auteurs hebben speciaal gekozen voor fysiotherapeutische oefeningen in plaats van manuele therapie, om de patiënt zo zelfstandig mogelijk te houden. Het feit dat het toevoegen van fysiotherapie aan autogene training een extra effect geeft, wil niet zeggen dat het toevoegen van autogene training aan fysiotherapie ook een betere reductie geeft in spierspanningshoofdpijn. Er zijn echter veel aanwijzingen dat het toevoegen van psychologische interventies aan gangbare fysiotherapie het behandelresultaat kan verbeteren. Zie bijvoorbeeld recente samenvatting.