Aandacht voor sensorische aspecten van pijn geeft verlichting

Afleiding vermindert in het algemeen de pijn. Terwijl aandacht schenken aan de pijn de pijn doorgaans vermeerdert. Maar niet altijd. Soms zie je dat mindful aandacht schenken aan de pijn de pijn juist vermindert. Dat is belangrijk voor bijvoorbeeld chronische pijnpatiënten waarbij de pijn relatief continu aanwezig is, en afleiding niet altijd een optie. Pijn trekt de aandacht bottom-up, en terwijl taakspecifiek aandacht schenken aan sensorische aspecten van een stimulus juist een top-down proces is. Dat kan betekenen dat als je specifiek top-down aandacht schenkt aan specifieke aspecten van de pijn, dit concurreert met de automatische bottom-up processen die betrokken zijn bij pijn. In het artikel dat we hier bespreken onderzochten de auteurs het verschil in effect tussen afleiding versus taakspecifiek sensorisch richten op de pijn.

In essentie werd daartoe een thermische pijnlijke stimuli gegeven. Vervolgens kregen de proefpersonen wisselend de opdracht aandacht te schenken aan een visuele stimulus versus te letten op bepaalde temperatuursveranderingen in de pijnlijke temperatuurstimulus. De eerste taak staat dan voor afleiding en de tweede taak staat dan voor een specifieke sensorische observatietaak binnen een pijnstimulus. Tijdens het onderzoek werd ook de hersenactiviteit via fMRI onderzocht.

Methode

Aan dit onderzoek deden 43 gezonde volwassenen mee. De thermale stimulus werd gegeven aan de onderarm. Zowel de thermale stimulus als de visuele stimulus werden in twee vormen aangeboden: een constante en gemoduleerde vorm. Bij de constante vorm veranderde niets in de temperatuur of in de visuele stimulus. De visuele stimulus was een Gabor patch: https://www.cogsci.nl/gabor-generator. Bij de modulatie versie veranderde er wel iets aan die stimuli. De temperatuur schommelde bijvoorbeeld en ook in de visuele stimulus was een bepaalde subtiele verandering aanwezig. De deelnemers moesten bepalen of de thermale- of de visuele stimuli constant waren of varieerden. Er was ook een derde conditie waarin de participanten niets hoefden te doen behalve de pijn op een schaal inschatten. De actieve taken zijn feitelijk sensorische discriminatietaken die wat betreft gerichte aandacht sterk top-down gestuurd zijn. De auteurs verwachten dat een actieve aandachtstaak bij de visuele stimulus, pijnvermindering geeft door afleiding. Tegelijkertijd verwachten ze ook dat aandacht schenken aan de thermale pijnstimulus, maar dan specifiek aan de temperatuur-sensorische aspecten daarvan, ook pijndemping geeft.

Resultaten

Specifiek aandacht schenken aan sensorische aspecten van de visuele stimulus, afleidingstaak, gaf meer pijnreductie dan de thermale sensorische discriminatietaak of de passieve taak. Belangrijker is dat ook de actieve sensorische thermale taak, pijn verminderde ten opzichte van de passieve observatietaak. Dat betekent dat aandacht schenken aan specifieke sensorische aspecten binnen de pijn ook een pijndempende werking heeft.

Opmerking samenvatter

De aandacht naar de pijn toebrengen op een mindful onderzoekende manier, kan pijn verminderen. Deels komt dat omdat deze ‘onderzoekende attitude’ het catastroferen vermindert. Deels komt dat doordat de patiënt nu hard aan het werk is specifiek te letten op bepaalde aspecten binnen de pijn. Op deze manier blijft er minder verwerkingscapaciteit over voor het automatische bottom-up proces van pijn.
Deze bevindingen passen prachtig bij het mindfulness proces waarbij in eerste instantie afleiding van de pijn gezocht wordt, door bijvoorbeeld sterk op de in- en uitademing te gaan letten. Als dat niet lukt omdat er teveel pijn is die aandacht trekt, dan wordt de aandacht naar de pijn toegebracht. Maar dan wel op een accepterende en objectief onderzoekende manier. Deze studie bevestigt dat dit een werkzame manier is om te komen tot pijnreductie. De auteurs speculeren dat deze pijndemping plaatsvindt vanuit de dorsolaterale prefrontale cortex (DLPFC: taak regulatie) en de inferior frontale gyrus (IFG: aandachtregulatie), richting de primaire sensorische cortex (S1: pijnverwerking). Voor fysiotherapeuten met oog psychologische aspecten binnen de pijn zijn dit belangrijke bevindingen die zich makkelijk laten vertalen naar concrete patiënten instructies.

Breng als fysiotherapeut meer mindfulness in je werk. Zie de opleidingen: de Mindful Fysiotherapeut.

Bron: Kim, D., Woo, C.-W., Kim, S.-G. (2021). Neural mechanisms of pain relief through paying attention to painful stimuli. Pain, Publish Ahead of Print. doi:10.1097/j.pain.0000000000002464.

Foto bij artikel RapidEye / iStock.