Implementatie intenties helpen de patiënt zijn doelen te halen

De auteurs schrijven dat het stellen van doelen  weliswaar erg belangrijk is om doelen te halen, maar de manier waarop doelen nagestreefd worden speelt ook een belangrijke rol. De auteurs bespreken de functie van ‘als-dan’ plannen (het vormen van implementatie intenties) bij het realiseren van een doel. Implementatie intenties specificeren  kritische situaties en linken die met een doelgerichte gedragsrespons.

Implementatie intenties: strategisch automatiseren van doel nastreven

Implementatie intenties staan ten dienste van een doel intentie. Ze specificeren de situatie (waar en wanneer) waarin een bepaald gedrag gewenst is (wat of hoe). Bijvoorbeeld:  als ‘ik thuis kom van mijn werk’ dan ga ik ’twintig minuten hardlopen’. Deze implementatie intentie staat dan ten dienste van de (hogere) doel intentie om bijvoorbeeld een ‘ betere conditie’ te krijgen. Implementatie intenties slaan een brug tussen het stellen van doelen en het realiseren van die doelen. Een omvangrijk meta-analyse toont dat het formuleren van implementatie intenties een matige tot grote effect sterkte ( d = 0,65) hebben in veel verschillende contexten boven op het effect dat het stellen van doelen op zich al heeft (Gollwitzer, e.a., 2006).

Mechanismen van implementatie intenties

Implementatie intenties zorgen niet alleen dat de mentale representatie van een kritische situationele cue sterker geactiveerd en toegankelijk wordt, maar dat ook de link richting de mentale representatie van de gewenste gedragsrespons versterkt wordt. Daardoor ontstaat er een soort automatisme tussen de situationele cue en de gewenste gedragsrespons. Het gewenste gedrag wordt als de situatie cue zich voordoet sneller, efficiënter en meer onbewust uitgevoerd. Mensen die implementatie intenties vormen verschuiven de gedragscontrole als het ware van bewust nastreven, naar een automatische koppeling aan triggers in de omgeving. fMRI toont dat het gedrag dan meer bottom-up tot stand komt (mediale rostrale prefrontale cortex) in plaats van top-down (laterale rostrale prefrontale cortex).
Mensen die een doel intentie vormen (stoppen met roken, meer sporten, etc) staan voor het realiseren van die doelen voor vier grote uitdagingen: (a) er aan beginnen, (b) volhouden, (c) stoppen als iets niet werkt, en (d) jezelf qua zelfregulatie niet overvragen. Implementatie intenties blijken op alle vier de deelgebieden positieve effecten te hebben. Het ondersteunt bijvoorbeeld het halen van doelen die enigszins onaangenaam kunnen zijn (bijvoorbeeld sporten) en gedragingen die gemakkelijk vergeten worden (pillen nemen), en het beschermt tegen externe afleiding en interne afleiding (bijvoorbeeld ongunstige stemming). De implementatie intenties moeten daar dan wel op toegesneden zijn. Bijvoorbeeld: Als ‘ik moe thuiskom’, dan ‘kleed ik me direct om’. Of: als ‘na mijn werk hardlopen een week niet lukt’, dan ‘ga ik de week er na ‘s ochtend hardlopen’.
Implementatie intenties werken ook op gebieden waar veel mensen vaak weinig wilskracht hebben zoals studeren en examensmaken, gecompliceerde onderhandelingen voeren, en als de gewoonte respons antagonistisch is ten opzichte van het gewenste gedrag.

Moderatoren van het effect van implementatie intenties

Uit onderzoek komt naar voren dat er vier moderatoren zijn die het effect van implementatie intenties bepalen. Deze moeten mogelijk ook eerst beïnvloed worden wil de implementatie intentie maximaal effect hebben:

• Commitment: sterke commitment aan doel intentie en aan de implementatie intentie versterkt het effect.
• Eigen-effectiviteitsverwachting: mensen met een hoge self-efficacy ten aanzien van het gewenste gedrag hebben meer baat bij implementatie intenties, vooral bij moeilijke doelen.
• Sociaal voorgeschreven perfectionisme: mensen die hoog scoren op sociaal voorgeschreven perfectionisme streven hoge standaarden na die door anderen bepaald zijn. Implementatie intenties werkt bij deze groep minder goed. Terwijl mensen die perfectionistische zijn vanuit zelfgedefinieerde doelen juist baat hebben bij implementatie intenties.
• Nauwgezetheid (consciëntieusheid): mensen  die hoog scoren op nauwgezetheid  ervaren geen extra effect van implementatie intenties, mensen die laag of middelmatig scoren hebben juist wel profijt van implementatie intenties.

Zodra mensen implementatie intenties vormen ontstaat er een mindset die gunstig is voor het realiseren van de doelen: men is minder afleidbaar, de voordelen komen meer op de voorgrond te staan dan de nadelen, en wat betreft zelfperceptie meent men meer positieve kenmerken te hebben (slim, sociaal sensitief) terwijl de perceptie van eigen kwetsbaarheid minder wordt. Deze positieve mindset blijkt te correleren met meer effectieve zelfregulatie en betere uitkomsten.

Hoe kan het gebruik van  implementatie intenties aangeleerd worden?

Oettingen (2000) ontwikkelde een strategie die ‘mental contrasting’ heet.  Eerste laat men de cliënt  levendig verbeelden hoe het behalen van het doel eruit zal zien , en direct daarna vraagt men de deelnemer na te denken over de actuele barrières die het behalen van dit positieve doel in de weg staan. Het eerste deel zorg dat men meer gecommitteerd aan het voorgenomen doel wordt, het tweede deel zorg dat men kritische situaties herkend en ‘als-dan’ plannen kan maken. Deze strategie bleek effectief bij het streven naar ‘meer bewegen’ en gezond eten.
Zie ook:

• Intenties verbeelden en fantaseren over toekomstig sportief bewegen motiveert tot bewegen
• Directe motivatie techniek verbazend effectief om rugpatiënt aan te zetten meer te bewegen

Opmerking samenvatter

Binnen de fysiotherapie houden we ons vaak bezig met gedragsverandering. Details uit onderzoeksgebieden zoals (a) motivational science en (b) self-regulation kunnen de fysiotherapeut inspireren op deelfacetten binnen het gedragsveranderingsproces de puntjes (evidence based) op de ‘i’ te zetten