De relatie tussen spiritualiteit, coping en pijn

Veel mensen met chronische pijn maken gebruik van religieuze- of spirituele vormen van pijncoping, zoals bidden, hoop of spirituele steun zoeken. Het biopsychosociale model van pijn maakt aannemelijk dat geloofsopvattingen de cognitieve en emotionele dimensie van pijn kunnen beïnvloeden. Ook de psychofysiologie van pijn zoals beschreven in de varianten van de Gate Control Theory of Pain en de Neuromatrix Theory of Pain (Melzack, 1999) tonen een route waarlangs cognitieve en emotionele processen de pijn kunnen beïnvloeden.
Volgens diverse onderzoekers moet het biopsychosociale model uitgebouwd worden tot een biopsychosociaal-spiritueel model.

Spiritualiteit kan zowel de pijn laten toenemen als afnemen

Een pijnafname kan veroorzaakt worden door stressvermindering, afleiding van pijn, de emotionele steun die spiritualiteit biedt en de sociale steun die er vaak aan gekoppeld is. Er is enig bewijs dat de mate van spiritualiteit verbonden is met de dichtheid van de serotonine receptoren en zo met stemming en pijn. Negatieve spirituele cognities zoals God heeft me verlaten’ is gecorreleerd met een pijn toename.
Patiënten die hun geloof of spiritualiteit inzetten om met hun ziekte om te gaan doen het doorgaans beter: minder depressie, langer leven, minder operatieve complicaties, minder snel verslechtering. Deze effecten van religieuze coping komen bovenop de gangbare effecten van coping.
Bidden blijkt een van de meest gebruikte manieren te zijn om met chronische pijn om te gaan. Als er meer pijn is wordt er meer gebeden. De effecten van bidden op pijn zijn wisselend. Dit komt waarschijnlijk omdat bidden zowel als een passieve vorm van pijncoping gebruikt kan worden (bijvoorbeeld als een onophoudelijke klaagzang ‘god, waar heb ik dit aan verdient’) als een actieve pijncoping (‘geef me de kracht om mijn kleinkind op te zoeken’). Ook kerkgang is geassocieerd met minder pijn bijvoorbeeld bij patiënten met sikkelcelziekte.
Het lijkt erop dat spirituele of religieuze coping meer effect heeft op de pijn tolerantie dan op de pijn intensiteit.
Mogelijk verloopt de invloed van religiositeit op pijn via het beïnvloeden van de stemming. Patiënten die religieus zijn zijn vaak minder bang of depressief en meer tevreden met het leven.
In een longitudinaal onderzoek bij reumapatiënten bleek dat op de dagen dat deze patiënten aangaven hun pijn met religieuze/spirituele coping te beïnvloeden, dat ze op die dag dan ook minder pijn hadden (Keefe, 2001).
Positieve religieuze coping bestaat uit samen met God het probleem proberen op te lossen, anderen helpen in nood, spirituele steun zoeken in de geloofsgemeenschap en bij een hogere macht. Negatieve religieuze coping bestaat uit God de schuld geven van het lijden, je verlaten voelen door God (de straffende God en de Afwezige God). Rippentrop (2005) laat zien dat positieve religieuze coping geassocieerd is met betere mentale gezondheid, en negatieve religieuze coping met slechtere fysieke en mentale gezondheid.

TIP:  Waarden, religie, spiritualiteit, en zingeving

Zes wegen naar pijnvermindering

Er zijn op zijn minst zes wegen waarlangs religieuze of spirituele coping pijn kan beïnvloeden:

1. Spirituele coping geeft attributies over de zin en de betekenis van de pijn.

Geeft een positieve verklaring
Geeft steun of juist niet
(+) Dit maakt me sterker, brengt me dichter bij God
(-) God heeft me verlaten.
Geeft inspirerende voorbeelden van coping met lijden Jezus, Boeddha

2. Spirituele coping geeft het gevoel van beheersing, controle of eigeneffectiviteit van pijn

Het gevoel dat men de pijn kan tolereren of beheersen blijkt een gunstige effect te hebben op pijn gewaarwording en beleving.

3. Bidden of spirituele teksten kunnen afleiding van pijn geven

Het richten van de aandacht op transcendente onderwerpen heeft tot gevolg dat men (tijdelijk) minder gericht is op het (pijnlijke) lichaam.

4. Deelname aan een geloofsgemeenschap biedt een bron voor het ontvangen en geven van steun

Het kan dan gaan om instrumentele-, sociale- en/of spirituele steun.

5. Meditatie en bidden kunnen een gevoel van ontspanning creëren en zo de pijn beïnvloeden

Er is enig bewijs dat meditatie met een spiritueel element een sterkere vermindering in angst en boosheid geeft dan relaxatie oefeningen zonder spiritueel element .

6. Je liefdevol gesteund voelen door God of je gedragen voelen door het ‘geheel’

Dit creëert positieve emoties. Positieve emoties kunnen pijn beïnvloeden

Wachholtz, A. B., Pearce, M.J., Koenig, H. (2007). “Exploring the relationship between spirituality, coping and pain.” Journal of Behavioral Medicine 30: 311-318.

Peter van Burken

Peter van Burken

Psycholoog / ex-fysiotherapeut. Auteur van Gezondheidspsychologie voor de fysiotherapeut en het boek Mindfulness en Fysiotherapie. Initiator en docent Psychfysio opleidingen.

Zin in een leuke en boeiende cursus?

Kijk dan hier voor inspiratie!

" 3000+ tevreden fysiotherapeuten gingen je voor. "

Nieuwsbrief

Elke twee weken 3 samenvattingen voor fysiotherapeuten. Gratis, al 17 jaar. 6000+ fysiotherapeuten gingen je voor.

Database met 1500+ artikelen

Voorjaar 2023

Motiverende gespreksvoering en oplossingsgericht coachen

3 dagen. Start 16 mei 2025. Prijs € 495,-…

Acceptance and Commitment Therapy bij pijn

3 dagen. Start 31 januari 2025. Prijs € 495,-…

Vrouw doet pilates oefeningen en voorkomt daardoor rugpijn.

Fysiopilates opleiding

9 dagen. Start 7 januari 2025. Prijs € 1695,-…

Vrouw stretcht mindfull tegen rugpijn.

Belevingsgericht lichaamswerk binnen de fysiotherapie

5 dagen. Start 11 januari 2025. Prijs € 995,-…

De Mindful Fysiotherapeut

8 dagen. Start 6 februari 2025. Prijs € 1395,-…

Werken met beleving en emotie binnen de fysiotherapie

3 dagen. Start 12 maart 2025. Prijs € 595,-…

Dansante Fysiotherapie op basis van Laban/Bartenieff

8 dagen. Start 13 maart 2025. Prijs € 1395,-…

Pijn- en Stressmanagement technieken

3 dagen. Start 22 maart 2025. Prijs € 595,-…

Gezondheidspsychologie voor de fysiotherapeut

5 dagen. Data volgen najaar 2025. Prijs € 995,-…

kngf-logo-klein
keurmerk-fysiotherapie-logo-klein
crkbo_instelling_rgb