Progressieve relaxatie met geleide fantasie verlicht bij chronische musculoskeletale pijn

De auteurs geven aan dat er in de huidige onderzoeksliteratuur veel ondersteuning is voor de effectiviteit van progressieve relaxatie (PR) op klachten als misselijkheid, duizeligheid, pijn, depressie, angst en slaapproblemen. De effect sterkte is doorgaans ‘moderate’. Veel studies naar progressieve relaxatie verweven geleide fantasie (Guided Imagery) in de protocollen. In het huidige onderzoek willen de auteurs kijken wat het effect is van een gecombineerd protocol bestaande uit een verkorte methode van progressieve relaxatie in combinatie met geleide fantasie, op pijn, kwaliteit van leven en mentale gezondheid bij een heterogene groep chronische pijnpatiënten (overwegend musculoskeletale pijnen).

Methode
19 chronische pijnpatiënten doen mee.
De deelnemers werden random verdeeld over de behandelgroep of een wachtlijst controle groep. De deelnemers in de behandelgroep ondergingen een verkorte PR procedure van een ½ uur per sessie, gebaseerd op Bernstein and Borkovec (1973). Daarna volgde individueel afgestemde geleide fantasie scripts (9-12 minuten) met de volgende drie thema’s:

• een prettige / veilige plaats,
• veranderen van pijn/spanning,
• het verhogen van het gevoel van controle over de pijn.

Na afloop kreeg de patiënt de sessie op audio mee om 1-2 maal daagse thuis te oefenen. In sessie vier vond een groepssessie plaats gericht op discussie over invoeren/toepassen van relaxatie in het dagelijks leven. De behandeling bestond uit zes sessies (één sessie per week).
Metingen

• Pijn: McGill Pain Questionnaire (MPQ) en pijndagboek (dagelijkse VAS).
• Depressie en angst: Depression Anxiety and Stress 21 Scale (Dass-21: Lovobond e.a., 1995).
• Kwaliteit van leven: Rand 36-item health Survey.
• Globaal behaald effect: individuele doelen werden vooraf vastgesteld en naderhand werd bepaald in hoeverre die bereikt waren.

Resultaat
Op de McGill Pain questionnaire wordt meer verbetering behaald door de behandel groep dan de wachtlijst controle groep. De effect sterkte is echter ‘small’ (d=0.28). En de effecten zijn niet statisch significant.
Kwaliteit van leven verbetert sterker in de behandelgroep dan in de wachtlijst controle groep. 8 van de 9 schalen van de RAND-36 gaan in de behandelgroep vooruit ten opzichte van de baseline meting. Pijn verbeterde het sterkst (69,23% verbetering). De effect sterkste van de verschillende schalen lag tussen de d=0.11 en de d= 0.73. In de controle groep ziet men die trend slecht bij 3 variabelen van de RAND-36. De zes andere zijn juist lager na de 6 weken.
Mentale gezondheid (angst, depressie, stress en totaalscore): drie van de vier scores verbeteren (T3=6 weken) in de behandelgroep met gemiddeld 20,17% terwijl in de wachtgroep alle scores verslechterden op T3 met 41,55%.
Globaal behaald effect: deelnemers in de behandelgroep geven aan tussen de 50%-90% (gemiddeld 66,25%) hun doelen behaald te hebben op T3.
VAS-pijn analyse toont verbetering bij 50% van de behandelgroep, en 14,29% van de wachtlijst controle groep. Slaapkwaliteit verbetert bij 75% van de behandelde deelnemers en bij 28,57% in de wachtgroep. Stress verbetert bij 25% van de deelnemers in de behandelgroepen 28,57% bij de wachtgroep.

Opmerking samenvatter
De overall indruk is dat een verkort progressieve relaxatie programma in combinatie met geleide fantasie gunstige effecten heeft op pijn, kwaliteit van leven en mentale gezondheid in tegenstelling tot de wachtlijst groep. Enige voorzichtigheid qua conclusie is geboden omdat 8 patiënten uitvallen. De chronisch pijn patiënten groep in dit onderzoek komt overeen met die binnen de fysiotherapie. Geleide fantasie is nog niet veel gebruikt binnen de fysiotherapie. Dit onderzoek is daar een aansporing voor. Lees suggestie: Pincus, D., Sheikh, A.A. (2009). Imagery for Pain Relief: A scientifically grounded guidebook for clinicians. New York: Routledge.