Hoe verwerken onze patiënten informatie: rationeel of experiëntieel?

De cognitive-experiëntal self-theory (CEST) van Epstein veronderstelt dat er twee verschillende systemen van informatieverwerking zijn: rationeel en experiëntieel. De kenmerken en verschillen tussen deze twee systemen staan beschreven in de onderstaande tabel:

kenmerken

Experiëntieel systeem

holistisch

emotioneel

snel

efficiënt

intuïtief

Rationeel
systeem

analytisch

logisch

traag

inspanningvol

bewust

Mensen verschillen in de mate waarin ze gebruik maken van deze systemen en dit heeft gevolgen voor aanpassing en welzijn. Rationele verwerking zou meer probleemgericht zijn en is geassocieerd met meer welzijn. Experiëntiele verwerking is meer emotiegericht en geassocieerd met meer psychologische stress en minder welbevinden.

De ‘Perceived Modes of processing Inventory’(PMPI, Burns e.a. 1999) is een vragenlijst die gebaseerd is op de CEST, en meet de wijze van informatieverwerking in stressvolle omstandigheden. De auteurs van dit artikel willen met deze vragenlijst de wijze van informatieverwerking onderzoeken bij een groep patiënten met eetstoornissen. Persoonlijkheidsonderzoek wijst uit dat anorexia patiënten (restrictive type) gekenmerkt worden door perfectionisme, nauwgezetheid, en obsessief-compulsieve persoonlijkheidstrekken. De auteurs verwachten daarom dat patiënten met deze eetstoornis meer gebruik maken van rationele informatieverwerking. Het binge-purging type anorexia en ook patiënten met bulimia nervosa worden gekenmerkt door sensatie zoeken, extraversie en impulsiviteit. De auteurs verwachten daarom dat deze groep meer gebruik maakt van experiëntiele verwerking. Bovendien willen ze kijken welke informatieverwerkingsstijl beter de symptomen van de eetstoornissen voorspeld.

Methode
Aan dit onderzoek deden 64 vrouwen met eetstoornissen mee. Voor aanvang van het behandeltraject vulden deze de volgende vragenlijsten in:

Eetstoornissen: Eating Disorder Evaluation Scakle (EDES, Vandereycken, 1993).
Informatieverwerking: aangepaste versie van de Perceived Modes of processing Inventory (PMPI, Burns e.a. 1999).
Probleem- versus emotiegerichte coping: Utrecht Coping List (UCL: Schreurs, e.a., 1993)

Resultaten
De totale groep neigt wat meer het rationele systeem aan te spreken. Dit is volgens de auteurs te verwachten gezien hun wens tot controle over eten (en andere levenssituaties). Er is echter geen duidelijk verschil tussen de verschillende type eetstoornissen.
De auteurs vinden wel in overeenstemming met de CEST theorie dat in praktische probleemsituaties de deelnemers meer gebruik maken van rationele verwerking en in inter-persoonlijke probleemsituaties meer van de experiëntele verwerking. Bovendien neemt de mate van experiëntiele verwerking toe als de emotionele betrokkenheid groter wordt. Er bleek ook een relatie tussen rationele verwerkingsstijl en probleemgerichte coping (UCL) en experiëntele verwerking en emotiegerichte coping (UCL). De informatieverwerkingsstijl (rationeel versus experiëntieel) voorspelt echter niet de ervaren symptomen van de patiënten.

Opmerking samenvatter
Voor fysiotherapeuten kan het zinvol zijn te achterhalen wat de wijze van informatieverwerking is in bepaalde probleemsituaties. Gebruikt de patiënt voldoende rationele informatieverwerking bij de praktische aspecten van het gezondheidsprobleem? Zo niet, dan kan problem solving aanleren van D’zurilla een uitkomst bieden. Is de patiënt overmatig rationeel bij inter-persoonlijke problemen? Als dat zo is kan lichaambewustwording en focusing op belevingen aangeleerd worden.
De fysiotherapeut moet zich ook realiseren dat experiëntele informatieverwerking de rationele ondermijnt. Dus als de emotionele betrokkenheid van de patiënt toeneemt bij een probleem en hij daardoor automatisch meer experiëntiele informatieverwerking gaat hanteren, dan ondermijnt hij/zij de rationele poot van verwerking. Dit kan ook bij inter-persoonlijke problemen ongunstig zijn. Ontspanning aanleren, mindful afstand tot de situatie leren nemen, en relatieveren kan de patiënt helpen uit de emotionele arousal te komen waardoor de rationele vorm van informatieverwerking weer beschikbaar komt.

Claes, L., Witteman, C., Bercken, J. van den. (2009). Situational variability of experiential and rational information-processing styles in stressful Situations. European Journal of Psychological Assessment, 25(2), 107-114.

Peter van Burken

Peter van Burken

Psycholoog / ex-fysiotherapeut. Auteur van Gezondheidspsychologie voor de fysiotherapeut en het boek Mindfulness en Fysiotherapie. Initiator en docent Psychfysio opleidingen.

Zin in een leuke en boeiende cursus?

Kijk dan hier voor inspiratie!

" 3000+ tevreden fysiotherapeuten gingen je voor. "

Nieuwsbrief

Elke twee weken 3 samenvattingen voor fysiotherapeuten. Gratis, al 17 jaar. 6000+ fysiotherapeuten gingen je voor.

Database met 1500+ artikelen

Voorjaar 2023

Motiverende gespreksvoering en oplossingsgericht coachen

3 dagen. Start 16 mei 2025. Prijs € 495,-…

Acceptance and Commitment Therapy bij pijn

3 dagen. Start 31 januari 2025. Prijs € 495,-…

Vrouw doet pilates oefeningen en voorkomt daardoor rugpijn.

Fysiopilates opleiding

9 dagen. Start 7 januari 2025. Prijs € 1695,-…

Vrouw stretcht mindfull tegen rugpijn.

Belevingsgericht lichaamswerk binnen de fysiotherapie

5 dagen. Start 11 januari 2025. Prijs € 995,-…

De Mindful Fysiotherapeut

8 dagen. Start 6 februari 2025. Prijs € 1395,-…

Werken met beleving en emotie binnen de fysiotherapie

3 dagen. Start 12 maart 2025. Prijs € 595,-…

Dansante Fysiotherapie op basis van Laban/Bartenieff

8 dagen. Start 13 maart 2025. Prijs € 1395,-…

Pijn- en Stressmanagement technieken

3 dagen. Start 22 maart 2025. Prijs € 595,-…

Gezondheidspsychologie voor de fysiotherapeut

5 dagen. Data volgen najaar 2025. Prijs € 995,-…

kngf-logo-klein
keurmerk-fysiotherapie-logo-klein
crkbo_instelling_rgb