Verslavende aspecten van hardlopen

Er zijn voor hardlopers verschillende redenen om het hardlopen te beoefenen, zoals het verbeteren van de gezondheid, het verbeteren van de fitheid en voor de ontspanning. Er is echter ook een subgroep van hardlopers die het hardlopen vooral hanteert voor het beheersen van de gemoedstoestand. Deze lopers hebben het hardlopen nodig om zich goed te voelen en zichzelf te handhaven in het dagelijks leven. Wanneer dit het geval is er sprake van hardloopafhankelijkheid en kan er sprake zijn van verslaving.
Hardlopers die verslaafd zijn geraakt aan het hardlopen vertonen in grote lijnen een gedrag dat ook voorkomt bij andere verslavingen als bijvoorbeeld drugs, gokken en alcohol. Wanneer het lopen door omstandigheden niet mogelijk is kunnen er symptomen optreden als geïrriteerdheid, terugtrekking in sociaal opzicht, angst, somberheid en nerveusheid.

In tegenstelling tot de meeste andere verslavingen kan de hardloopverslaving ook veel goede gezondheidseffecten hebben. Toch is het belangrijk om te realiseren dat deze vorm van verslaving negatief kan doorwerken op het grotere plaatje zoals in de privésfeer, op het werk en in het functioneren binnen de sociale omgeving. Deze verslaving ontwikkelt zich vanuit een geleidelijk proces. Een sportverslaving kan vanuit deze situatie gedefinieerd worden als (Nogueira A. et al., 2018):

‘Een gedragsproces waarin een sporter plezier of bevrijding van moeilijkheden ervaart, maar ook negatieve gevolgen heeft voor hunzelf als de directe sociale omgeving van familie en vrienden’

In een onderzoek met 60 prestatiegerichte hardlopers werd gekeken naar de invloed van onderbrekingen in het trainingsschema en lichamelijke reacties als stress, angst en vermoeidheid. De groep bestond uit 30 mannen en 30 vrouwen. Deze groep werd verdeeld in een interventiegroep van 15 mannen en 15 vrouwen en een controlegroep van de overige 30 personen. Bij de interventiegroep werd zonder aankondiging een training weggehaald uit het trainingsschema. Vervolgens werd 24 uur later gekeken hoe zij scoorden op gevoelens van somberheid, angst, stress en vermoeidheid. Deze negatieve gevoelens waren significant hoger dan bij de controlegroep. Ook de rusthartslag was gestegen.

Runner’s high

Bij het ontwikkelen van een hardloopverslaving speelt het fenomeen ‘runner’s high’ een zeer belangrijke rol. Tijdens sporten en zeker ook bij hardlopen maakt het brein stoffen aan die een gevoel van genot geven. Enkele hormonen die vrijkomen zijn endorfine en adrenaline. Uit onderzoek is gebleken dat snelheid en de mate waarmee deze hormonen vrijkomen individueel sterk kunnen verschillen. Bij sommige hardlopers komen deze stoffen vrij na zo’n 30 minuten (intensief) hardlopen. Deze hardlopers neigen vaak ook eerder naar de sprintafstand of andere kort intensieve loopafstanden. Bij andere lopers komen deze hormonen pas na 90 minuten of langer in grotere hoeveelheid vrij. Deze lopers zijn vaak eerder richting de langere afstand geneigd zoals de marathon. Tevens is bekend dat sommige mensen deze stoffen nauwelijks aangemaakt worden tijdens sporten. Van deze mensen is bekend dat zij vaak ook minder gestructureerd en met minder plezier trainen.

Hardlopen in het verslavingsspectrum

Binnen het spectrum van verslavingen bevindt hardloopverslaving zich aan de gezonde kant en staan verslavingen als drugs-, alcohol aan de andere kant van het spectrum. Hoewel hardloopverslaving veel positieve gezondheidseffecten heeft zijn er zeker ook de nodige negatieve ‘bijwerkingen’. Zo is uit onderzoek bekend dat hardloopverslaving en sportverslaving in het algemeen in zo’n 40-50% van de gevallen gepaard gaat met een eetstoornis. Daarnaast kan de hardloopverslaving bij vrouwen leiden tot de ‘femal triad’. Hierbij is er sprake van een ernstige verstoring van de menstruatiecyclus. Wat vervolgens tot andere klachten kan leiden. Tevens is er bij de femal triad sprake van een afnemende botdichtheid en kunnen er stressfracturen ontstaan.

Om de kans op een hardloopverslaving te verkleinen is het belangrijk om de risicofactoren te kennen. Enkele risicofactoren zijn perfectionisme, depressie, generale angst en een eetstoornis. Ook ‘workaholics’ die naast hun werk sporten hebben een hoger risico. Tot slot is bekend dat ultralopers, hardlopers die zie toeleggen op loopafstanden langer dan de marathon, een hoger risico hebben op het ontwikkelen van een hardloopverslaving.

Het vaststellen van een hardloopverslaving kan aan de hand van de volgende criteria:

• Er is steeds training nodig om een genotsgevoel en voldoening te ervaren.
• Er zijn gevoelens van onrust, irritatie, slapeloosheid of angst als een training niet door kan gaan.
• Er ontstaan conflicten in de privésfeer ten aanzien van het sporten.
• Er is onvermogen om bij noodzaak training tijdelijk te stoppen of te reduceren.
• Er is sprake van terugval van eerder gedane aanpassingen ten aanzien van het sporten.
• Tijdens training is er een sterke neiging om meer te doen dan vooraf het plan was.
• Er wordt onevenredig veel tijd geïnvesteerd in de voorbereiding en het herstel van training en wedstrijden.
• Activiteiten op sociaal vlak en op het gebied van ontspanning worden losgelaten.

Naast bovengenoemde criteria kan ook de vragenlijst, de ‘Exercise Addiction Inventory’, inzicht verschaffen ten aanzien van een sportverslaving. Deze vragenlijst is gevalideerd en betrouwbaar gebleken.

Herstellen van een hardloopverslaving

Om een hardloopverslaving beter onder controle te krijgen is het cruciaal om te achterhalen wat de persoonlijke motieven zijn van waaruit de verslaving wordt gevoed. Zoals eerder genoemd kan er bijvoorbeeld sprake zijn van angst, gebrek aan zelfwaarde of depressie. Het is vervolgens de kunst om naast het hardlopen technieken aan te leren die óók kunnen bijdragen aan het reduceren van deze negatieve gevoelens. Een bijkomend lastig en intrigerend aspect is dat lopers met een verslaving vaak niet op zoek gaan naar psychologische hulp. Deze lopers verschijnen eerder bij een sportarts of fysiotherapeut doordat ze geblesseerd zijn geraakt. Vaak wordt de relatie tussen de blessure en een mogelijke loopverslaving daarbij gemist.

Conclusie

Hardlopen kan een verslaving worden. Ondanks de gezondheidseffecten kan deze verslaving ook destructief worden. Het vaststellen van een loopverslaving kan aan de hand van de gestelde criteria en met behulp van de vragenlijst, de Exercise Addiction Inventory. Om een loopverslaving onder controle te krijgen is van groot belang om de achterliggende motieven helder te krijgen. Daarnaast ligt er voor de fysiotherapeut en sportarts de uitdaging om tijdens de anamnese helder te krijgen of er een mogelijke relatie is tussen lichamelijke klachten en een opgelopen blessure en een mogelijke sportverslaving.

Bronnen:

Nogueira A. et al. (2018) Exercise Addiciton in Practitioners of Endurance Sports: A Literature Review, Front Psychol. 2018 aug 17;9:1484
Anderson, O. (2013). Running Science. Champaign: Human Kinetics. Chapter 50.

Foto bij artikel door Georgijevic / iStock.