Proximale krachttraining effectief bij patellofemorale pijn

Patellofemorale pijn (PFP) komt bij ongeveer 23% van de mensen voor en wordt vaak geprovoceerd door activiteiten als traplopen, squatten en hardlopen. Veelvuldig worden oefentherapie voor zowel de knie als heup, zooltjes en fysiotherapeutische behandeling aangeraden. Van de diverse behandelmethoden, wordt oefentherapie als meest effectieve interventie gezien bij patellofemorale pijn, met name als er wordt ingestoken op de heup.

Van de patiënten die patellofemorale pijn ervaren, heeft 57% een ongunstige uitkomst na 5-8 jaar. Een aantal factoren zijn beschreven die deze slechte lange termijn resultaten kunnen veroorzaken: langdurige aanwezigheid van klachten, bilaterale klachten, vrouwelijk geslacht, hoge mate van pijn, verminderd functioneren, beperkte gezondheidstoestand en lager sociaal niveau.

Steeds meer onderzoeken tonen aan dat bij patiënten met patellofemorale pijn er vaak sprake is van een verminderd functioneren van de heupmusculatuur en beperkte neuromusculaire controle van de gluteaal musculatuur. Recenter onderzoek laat zien dat de dynamische kracht (10 RM), spiervermogen en rate of force development (RFD) van de heupmusculatuur verminderd zijn bij patiënten met patellofemorale pijn.

Dit onderzoek richt zich op de toepasbaarheid van een 12-weeks trainingsprogramma gericht op proximale spierkracht en -vermogen en de uitkomsten en veranderingen in heupkracht en -vermogen bij patiënten met patellofemorale pijn.

Methode

De deelnemers moesten retropatellaire of peripatellaire pijn ervaren gedurende minimaal twee maanden, waarbij de klachten geleidelijk waren ontstaan en deze pijnklachten dienden geprovoceerd worden tijdens traplopen, hardlopen, knielen, squatten, langdurig zitten, springen of isometrische contractie van de quadriceps (minimaal 3/10 VAS). Patiënten met een patellaire subluxatie of dislocatie, chronische inflammatoire ziekte, operatie, letsel van de patellapees of meniscus, bursitis, ligamentair letsel of aanwezigheid van een neurologische ziekte werden geëxcludeerd. Ook patiënten die steroïden of opiaten hebben gebruikt, accupunctuur, fysiotherapie of iedere andere behandeling hebben ondergaan, werden geëxcludeerd.

Bij aanvang werd er een gestandaardiseerd testprotocol afgenomen. Er werd een vragenlijst over pijn, functioneren, mate van fysieke activiteit en bewegingsangst afgenomen. De isometrische kracht, dynamische kracht en het vermogen van de heup abductie en extensie werden getest.

Iedere deelnemer heeft bij aanvang een instructiefolder ontvangen over patellofemorale pijn. Het trainingsprogramma is opgesteld aan de hand van het ‘American College of Sports Medicine Position Statement’, wat veelvuldig gebruikt wordt om trainingsprogramma’s op te stellen. Het programma richtte zich aanvankelijk op de neuromusculaire controle en het uithoudingsvermogen, vervolgens werd dit uitgebreid naar kracht en vermogen. Voor de heupextensie werd de ‘hip bridge’ ingezet, voor de heupabductie het zijwaarts liggen en gewicht dragen en voor de rompstabiliteit de voor- en zijwaartse plank. Indien de betrokken fysiotherapeut dat nodig achtte, werden ook knie oefeningen ingezet (knie extensie, hamstring curl, long lever bridge, squatten). Het programma werd gedurende 12 weken uitgevoerd in de thuissituatie of sportschool, waarbij er werd getraind in sets van 8-12 herhalingen. De fysiotherapeutische behandeling bestond uit het opbouwen van de belasting in de oefeningen zodat er zo optimaal mogelijk werd getraind.

Resultaten

Er waren uiteindelijk 10 deelnemers van 18-47 jaar die het volledige trainingsprogramma hebben doorlopen. Allemaal ervaarden ze verbetering: 3 volledig hersteld, 6 grotendeels hersteld en 1 matig hersteld. Met name de ergste pijn in de laatste week verbeterde significant. Op bewegingsangst en mate van fysieke activiteit was geen significante verbetering. Er was sprake van gemiddelde tot grote verbetering in de 10 RM van de heup abductie en extensie. Toename in de isometrische kracht was er voor de heup abductie, maar niet voor de extensie.

De verbeteringen gemeten met de Patiënt Reported Outcome Measurements (PROMs) laten zien dat dit trainingsprogramma van grote toegevoegde waarde is bij patiënten met patellofemorale pijn. Op de Anterior Knee Pain Scale (APKS) werden de subjectieve symptomen en functionele beperkingen als gevolg van patellofemorale pijn gescoord. Hierop was een significante verbetering te zien. Middels de KOOS-PF, een vragenlijst voor patellofemorale pijn en osteoartritis, werden de klachten als gevolg van patellofemorale pijn gescoord, ook hierop was een significante verbetering.

Discussie en conclusie

De resultaten suggereren dat een 12-weeks programma gericht op proximale kracht en vermogen effectief is bij patiënten met patellofemorale pijn. Belangrijk was dat alle trainingen veilig en pijnvrij uitgevoerd konden worden. De onderzoekgroep was klein, daarom is vervolgonderzoek bij een grotere populatie en met een controle groep aan te raden.