Mindful geïntegreerd bewegen vermindert rigiditeit en houdingsproblemen bij Parkinson

De ziekte van Parkinson kenmerkt zich onder andere door een toegenomen ‘postural sway’ in stilstand en een voorovergebogen houding in stand waardoor de balans afneemt. Ook axiale rigiditeit, waardoor moeite met rotaties en draaien ontstaat, en een verminderde mogelijkheid om gewicht te verplaatsen om zo te kunnen starten met lopen behoren tot bekende symptomen van Parkinson. Mindful bewegen, of ‘movement based embodied cognitive practices’ lijken een veelbelovende aanpak te zijn om niet alleen de uitkomst van het bewegen te verbeteren, maar ook de kwaliteit ervan. Vormen van dit mindful bewegen zijn Tai Chi, ballroom dansen, Feldenkrais methode, geïntegreerd bewegen (Gordon Browne), dansante fysiotherapie (Laban/Bartenieff) en de Alexander Techniek (AT). Een belangrijke vraag is of verschillende kwalitatieve intenties met betrekking tot houding en beweging ook een ander effect hebben. Een mogelijke manier waarop mindful bewegen motorische symptomen bij Parkinson kan verbeteren is door het vergroten van de rompstabiliteit of core stability. Door de aandacht naar het stabiliseren van de romp te brengen zou dit dezelfde effecten hebben als andere oefeningen voor de verbetering van rompstabiliteit. Aan de andere kant zou juist de focus op romp activiteit een tegengesteld effect kunnen hebben, omdat mensen met Parkinson vaak al een toegenomen activiteit in de rompspieren hebben. Overactivatie van de rompspieren dan zou juist de stabiliteit kunnen verminderen. Het besteden van aandacht aan de axiale tonus blijkt in literatuur een positief effect te hebben bij mensen met rugpijn en de tonus op de lange termijn te verminderen en beter controleerbaar te maken. Het doel van deze studie was het om effect van verschillende instructies vast te stellen op axiale rigiditeit, houding (postural sway en postural alignment) en het starten met lopen.

Methode

Twee tegengestelde sets instructies werden getest. Beide richten de aandacht op de houding en gebruiken intentie om spierkracht in romp en nek te beïnvloeden, maar in tegengestelde richtingen. De ‘pull up’ instructie was gebaseerd op het idee van het vergroten van de romp stabiliteit. Het betrof de instructie om krachtig actief zo rechtop mogelijk te gaan staan (een vrij gangbare instructie binnen de fysiotherapie). De ‘lighten up’ instructie is gebaseerd op het loslaten van musculaire activiteit in een rechtopstaande positie. Het betrof de instructie om jezelf toe te staan in lengte toe te nemen. Pull-up is meer ‘vecht tegen’ om lengte te krijgen. Lighten-up betreft meer de weerstand ‘loslaten’ en ‘meegaan met de verlenging’. De ‘relax’ instructie werd gebruikt als controle. Twintig mensen met Parkinson namen deel. Ze moesten in ieder geval 20 minuten los kunnen staan. De Montreal Cognitive Assessment (MOCA; Nasreddine 2005), United Parkinson’s Disease Rating Scale (UPDRS; Fahn, 1987) en een korte vragenlijst over de verwachtingen van de interventie werden van tevoren afgenomen. Allereerst werden de instructies geoefend. De metingen die werden gedaan waren:

• Axiale tonus: 5 minuten axiale rotatie waarbij weerstand tussen schouders en bekken werd gemeten.
• Stilstaan gedurende 30 seconden met sensoren op de polsen, enkels, lumbale wervelkolom en sternum om 3-dimensionale acceleratie en rotatie te meten
• Starten met lopen: 3 zelf-geïnitieerde stappen van een krachtplatform af, met reflecterende markers op het lichaam, waaronder hoofd, schouders en bekken.
• Subjectieve beleving: een aantal vragen over de mentale en fysieke moeite die het kostte om de instructies op te volgen en hoe het hun gevoel van stabiliteit beïnvloedde.

Resultaten

Beide sets instructies leidde tot een toename in rechtopstaande houding (postural alignment) vergeleken met de controle interventie. De ‘Lighten up’ instructies verminderde de postural sway en axiale tonus, maakten de tonus beter aan te passen, zorgde voor een minder voorovergebogen houding en had een positief effect op de gewichtsverplaatsing bij het starten met lopen. De weerstand tijdens rotaties was significant lager bij de Lighten Up instructies dan bij de Relax instructie. Verder werden bewegingen soepeler uitgevoerd bij de Lighten Up instructies. Bij de Pull Up instructie was het hoofd minder naar voren dan bij de controle instructie, maar verder had deze instructie weinig voordelen ten opzichte van de controle interventie. De deelnemers rapporteerden dat de Lighten Up instructies minder bekend waren dan de Pull Up instructies en dat het minder fysieke inspanning koste om die uit te voeren

Opmerkingen samenvatter

De Lighten Up instructie bleek op meerdere gebieden het rechtop staan en het initiëren van het lopen te verbeteren. Daarbij vonden de deelnemers het relatief eenvoudig uit te voeren. De Pull Up instructie was alleen effectief bij het meer rechtop staan en dan met name de houding van het hoofd. Mindful effortless bewegen lijkt dus een positieve invloed te hebben op de houding en het bewegen bij mensen met Parkinson, waarbij de rigiditeit verminderd wordt. Dit onderzoek ondersteund de benadering dat intern gestuurd bewegen, met weinig inspanning en met milde aandacht uitgevoerd de kwaliteit van houding beter verbetert dan de gangbare ‘hardwerken aanpak’.

Cursussen die dit concept integreren binnen PsychFysio opleidingen zijn:

• De Mindful Fysiotherapeut.
• Motorische trainen bij musculoskeletale pijn. Varianten: wervelkolom – extremiteiten.
• Dansante fysiotherapie op basis van Laban / Bartienieff.