De onvoorspelbaarheid van geruststelling na normale testuitslag

Het geruststellen van patiënten in één van de meest voorkomende interacties binnen de geneeskunde. In het algemeen veronderstellen gezondheidswerkers dat het duidelijk en begrijpelijk vertellen dat er bij het onderzoek geen afwijking gevonden is voldoende is om de patiënt gerust te stellen. Wanneer dat niet lukt schrijft men dit vaak toe aan neurose van de patiënt of abnormaal ziekte gedrag. De ongerustheid die blijft kan de kwaliteit van leven van de patiënt in hoge mate aantasten en aanleiding geven tot meer (onnodig) onderzoek. De huidige studie wil het percentage mislukte geruststellingen optekenen na echocardiography van het hart en de determinanten van dit falen vaststellen.

Methode

Zes cardiologen werden gevraagd ieder 10 personen aan te leveren die voor onderzoek kwamen om hartziekte uit te sluiten. Dit levert uiteindelijk 40 personen op. De groep bestond uit 10 personen met hartkloppingen en/of borstpijn (de symptomatische groep), en uit 30 personen zonder gerapporteerde symptomen, maar waarbij een huis- of bedrijfsarts ‘systolic murmur’ had gehoord en voor nader onderzoek waren ingestuurd.
De patiënt werd zo snel mogelijk na het onderzoek en de geruststelling thuis gedurende twee uur geïnterviewd en tijdens een follow-up van 9 tot 12 maanden. Het interview werd uitgeschreven en een kwalitatieve analyse vond plaats. Het consult met de cardioloog die de onderzoeksuitslagen meedeelde werd beoordeeld op kwaliteit van de communicatie (geruststelling). In het thuis interview werd ook gevraagd wat de persoon zich nog van het consult met de cardioloog herinnerde, de mate waarin de patiënt meende een gezond hart te hebben, en de mate van residuele angst, twijfel of onbegrip.

Resultaten

Impact op diagnose en behandeling

Bij 39 personen was de onderzoeksuitslag volkomen normaal. Slechts één patiënt had een daadwerkelijke abnormaliteit van het hart.

Impact op de patiënten

Van de 38 personen die men na de normale uitslag heeft kunnen interviewen zeiden er 8 dat dat ze geen angst hadden gekregen toen ze doorverwezen werden voor nader onderzoek. Ze bleven ook angstvrij na het onderzoek en ongeveer 1 jaar later. Bij 30 patiënten ontstond echter wel ongerustheid door het doorverwijzen. Zes patiënten daarvan zijn door de normale uitslag volledig gerustgesteld, maar 21 patiënten rapporteren toch nog enige residuele ongerustheid en 3 gaven aan nog even bezorgd te zijn als voor het onderzoek.
Een belangrijke oorzaak voor het blijven bestaan van de bezorgdheid was het onbegrip bij de patiënt dat men ‘murmur’ of symptomen kan hebben bij een normaal hart. Opgemerkt moet worden dat 10 van de 30 patiënten waarbij de doorverwijzing de bezorgdheid had geïnduceerd symptomen hadden (maar onschuldig, zo bleek). Deze patiënt zijn alle na het onderzoek niet gerustgesteld. 20 van de 30 ervoeren geen symptomen maar werd de ‘murmer’ bij toeval ontdekt, daar heeft de gerustelling veel meer succes. Meer succes maar niet volledig! Bij 55% blijft namelijk toch enige residuele angst bestaan, bij 30% enige wat twijfel. Het doorverwijzen kan dus blijvend de bezorgdheid induceren ondank een goede testuitslag bij personen die geen hartklachten/symptomen hadden.

Factoren die het succes van geruststelling bepalen

De patiënten herinnerden zich opvallen accuraat de informatie die de cardioloog had gegeven. De relatie tussen de mate van succes van geruststelling en het al of niet hebben van symptomen voor het plaatsvinden van het onderzoek is hierboven al beschreven. De kwaliteit van het consult was in 9 patiënten goed, 17 redelijk/matig, in 13 gevallen slecht. Toch had dit geen statistisch significant effect op de mate van geruststelling. De ongerustheid was soms te herleiden tot disfunctionele opvattingen over het hart en levensgebeurtenissen. Een patiënte had bijvoorbeeld angst gekregen omdat ze zich een film uit haar jeugd herinnerde waarin haar held stierf na het detecteren van hart ‘murmur’. Een andere man werd ondanks de gunstige onderzoeksuitslag door zijn vrouw aangemoedigd tot meer onderzoek omdat ze bang was alleen achter te blijven met twee kinderen. Een andere patiënte was aanvankelijk gerustgesteld na het onderzoek, maar ging weer twijfelen nadat bij haar zus metastasen waren geconstateerd na aanvankelijk gunstige onderzoeksuitslagen etc. Deze incidenten bepalen in belangrijke mate mede het effect van de geruststelling.