Stabilisatie oefenprogramma tegen lage-rugpijn bij zittend werk

Shot of a young businessman suffering from a backache while working at his desk in his office.

Aspecifieke chronische lage-rugpijn is een wereldwijd veel voorkomend gezondheidsprobleem, bij mensen van alle leeftijden. Meer dan 80% van de werkende mensen ervaart eens in hun leven lage-rugpijn. Een zittende leefstijl met een beperkte mate van fysieke activiteit kan leiden tot een afname van het vermogen en de kracht van de rugmusculatuur en is daarmee een voorspeller van recidiverende lage-rugpijn. Dit leidt tot een continue druk op de disci intervertebralis, een afgenomen metabole stofwisseling en verzwakte posteriore lumbale structuren. Een van de risicofactoren voor lage-rugpijn is de zwakte van de oppervlakkige en diepe romp- en buikspieren. Het versterken van deze spieren kan dus leiden tot afname van beperkingen en pijn.

De meeste oefenprogramma’s die aangeboden worden door de fysiotherapeut zijn gericht op het versterken van de grote oppervlakkige rug- en buikspieren, echter de kleinere en diepe spieren worden hierbij vergeten. Terwijl juist deze belangrijk zijn voor de stabilisatie van de romp. Een beperkte stabiliteit in de lumbale regio kan leiden tot lage-rugpijn. Het is op dit moment nog onduidelijk wat voor soort oefenprogramma het beste en duurzaamste resultaat heeft bij mensen met lage-rugpijn die zittend werk uitvoeren. Het doel van dit onderzoek is om te onderzoeken wat de korte en lange termijn effecten zijn van diverse oefenprogramma’s op lumbale functie, dwarsdoorsnede van de multifidi, functionele beperkingen en lage-rugpijn bij mensen die zittend werk uitvoeren.

Methode

Er hebben 70 vrouwen geparticipeerd in het onderzoek die gedurende minimaal 12 weken lage-rugpijn hadden. Als er sprake was van een specifieke oorzaak voor de rugpijn of bij andere onderliggende ziektes of aanwezige psychosociale factoren, zijn patiënten bij aanvang al geëxludeerd. De deelnemers voerden 8 uur per dag zittend werk uit.
Ze zijn willekeurig verdeeld in twee groepen van 35. Er waren twee behandelcondities. De ene groep voerde een oefenprogramma gericht op de lumbale stabiliteit uit, de andere groep gericht op de lumbale spierkracht. De lumbale stabilisatiegroep voerden een 20 weken durend oefenprogramma uit dat was gericht op de lumbale stabiliteit en bij de lumbale spierkrachtgroep was het oefenprogramma gericht op het verbeteren van de lumbale spierkracht. Bij aanvang, na afloop en 4, 8 en 12 na de interventie werden er diverse gestandaardiseerde metingen uitgevoerd gericht op de isokinetische spier kracht (Biodex meting), doorsnede van de multifidi, functioneren (Oswestry disability index) en de pijn (VAS).

Het oefenprogramma werd tweemaal per week onder supervisie uitgevoerd, gedurende 45 minuten per training en 20 weken lang. Het programma bestond uit drie onderdelen; warming-up, kern en cooling-down. In de beide oefengroepen bestonden de warming-up en cooling-down uit statische en dynamische rekoefeningen die pijnvrij uitgevoerd werden gedurende 5 minuten.

TIP:  Graded exposure effectiver dan graded activity bij lage rugpijn patiënten met kinesiofobie

Het lumbale stabilisatieprogramma bestond uit een aantal oefeningen die gericht waren op de diepe rompstabilisatoren (met name transversus abdominus, obliquus internus en lumbale multifidi) en stabiliserende bekkenmusculatuur. Er werden 8 tot 16 herhalingen per oefening uitgevoerd. Bij de oefeningen die werden uitgevoerd in de lumbale stabilisatiegroep, werd de neutrale positie van de wervelkolom gewaarborgd door de fysiotherapeut door uit te leggen bij het begin van de oefening hoe de uitvoering moest en dat het van belang was dat de deelnemer dit zelf vasthield. De deelnemers van de lumbale spierkracht groep voerden oefeningen uit die gericht waren op het verbeteren van kracht van de rompflexoren (rectus abdominus) en rompextensoren (erector spinae). (zie bijlage)

Resultaten

Na het 20 weken durende oefenprogramma was de mate van rugpijn afgenomen en het functioneren toegenomen (gemeten met de Oswestry Disability Index). Ook de maximale isokinetische rompextensie en -flexie piekkracht en de doorsnede van de multifidi waren significant toegenomen in beide groepen. Er waren significante verschillen in vergelijking met de metingen bij aanvang, direct na en 4, 8 en 12 weken na het oefenprogramma.

Na afronding van de oefenprogramma’s was er een significante correlatie tussen lage-rugpijn en de maximale isometrische flexie kracht van de romp, dwarsdoorsnede van de multifidi en score op de Oswestry Disability Index.

Discussie

Uit dit onderzoek blijft dat een 20-weeks oefenprogramma leidt tot een afname van de pijn en functionele beperkingen bij mensen met lage-rugpijn en zittend werk. Er is veelvuldig onderzoek gedaan naar wat voor oefenprogramma effectief is het verminderen van pijn en het laten toenemen van de functionele capaciteit bij mensen met lage-rugpijn. Dit onderzoek laat zien dat het effect van een lumbaal stabilisatieprogramma groter is dan het effect van een krachtprogramma. Het positieve effect op de mate van lage-rugpijn en dwarsdoorsnede van de multifidi was na 12 weken nog aanwezig na het volgen van het stabilisatie programma. Eerder onderzoek heeft aangetoond dat een 20 weken durend stabilisatieprogramma effectief was in het verminderen van de lage-rugpijn en dat dit enkele jaren na de training nog steeds effectief was. Ook bleek dat het effect van een stabilisatieprogramma langer aanhoudt dan het effect van manuele therapie of positief gezondheidsgedrag.

Bij het zitten zijn spieren in het gehele lichaam niet erg actief, waardoor lange periodes van zitten zouden kunnen leiden tot verminderde spieractiviteit en hogere druk op de disci intervertebralis. Ook kan er musculaire atrofie ontstaan van de paraspinale musculatuur na langere periodes van inactiviteit en dat is een significante predictor voor langdurige lage-rugpijn. Er zijn echter ook onderzoekers die aangeven dat er een gebrek aan evidentie is voor een causale relatie tussen veranderingen in kracht of dwarsdoorsnede van lumbale musculatuur met pijn en beperkingen als gevolg van lage-rugpijn.

TIP:  Verstoord lichaamsbeeld en tactiele disfunctie bij patiënten met rugpijn

Oefenprogramma’s bij lage-rugpijn worden vaak ingezet op het verbeteren van de kracht en het rekken van de musculatuur. Lumbale spinale stabiliteit is echter een van de belangrijkste aspecten waar een oefenprogramma op gericht zou moeten zijn, omdat er bij lage-rugpijn een verstoring is van de motor controle van de diepe en oppervlakkige musculatuur in de rug.

Een beperking van dit onderzoek is de korte duur van het programma en de korte follow-up van 12 weken.

Conclusie

Concluderend kan gesteld worden dat een 20 weken durend lumbale stabilisatie programma en lumbale spierkracht programma effectief is in het verminderen van lage-rugpijn en functioneren bij vrouwen die zittend werk verrichtingen. Het lumbale stabilisatieprogramma is effectiever en deze effecten houden 12 weken na afronding van het programma aan.

Bijlage – oefenprogramma’s voor niet-specifieke lage rugklachten

Oefenprogramma lumbale stabilisatie

  • Spine curl: liggend op de rug met benen opgetrokken. Vanuit hier het bekken optillen samen met een inademing, waarbij er wervel voor wervel omhoog bewogen wordt, met hetzelfde bij het terug bewegen en uitademen.
  • Roll down: liggend op de rug met armen boven het hoofd. Vervolgens inademen, aanspannen bekkenspieren en uitademen en de armen voorwaarts bewegen. Terwijl de spanning op de musculatuur vasthouden wordt, wordt het hoofd opgetild en komt de rug wervel voor wervel los van de grond, tot uiteindelijk zittende positie met een ronde rug.
  • Curl up: met een neutrale wervelkolom en bekken wordt er begonnen. Inademen, uitademen en ondertussen de wervelkolom rond maken, waarbij het hoofd in de handen wordt gehouden en de benen in lijn zijn met de heupen. Vervolgens wordt er weer ingeademd om terug te gaan naar de liggende beginpositie.
  • Rolling like a ball: vanuit zittende positie worden de heupen in exorotatie en abductie bewogen, waarbij de voeten tegen elkaar staan. Vervolgens komen de voeten los van de grond, de wervelkolom is hierbij bol. Er wordt ingeademd en vervolgens wordt er naar achteren gerold. Vervolgens weer terug omhoog tijdens uitademing. Gedurende de oefening raken het hoofd en de nek de grond niet.
  • Hundred: liggend op de rug, met de benen tegen elkaar gedrukt. Als er uitgeademd wordt, worden het hoofd, de schouders, armen en benen opgetild. Dit wordt 100 keer herhaald.
  • Cat: op handen en knieën zitten, hierbij worden er hol- en bolbewegingen gemaakt van de wervelkolom en het bekken.
  • Side balance: liggend op de rechterzij met een neutrale positie van het bekken en de wervelkolom en de rechterarm in het verlengde van de wervelkolom. Vervolgens wordt de bovenste arm uitgestrekt omhoog en worden de benen opgetild en dit wordt gedurende 10-20 vastgehouden en herhaald aan beide zijden.
  • Side band with rotation: dit is de uitvoering van een zijwaartse plank, steunend op de hand en gebogen knieën en de wervelkolom in neutrale positie. Inademen, uitademen en vervolgens een rotatie maken naar de mat toe waarbij de arm waar niet op gesteund wordt, tot onder de romp beweegt en weer terug. Dit wordt herhaald aan beide zijden.
TIP:  Lage rugpijn patiënten sneller aan het werk door combinatie van oefentherapie en gedegen voorlichting

Oefenprogramma lumbale spierkracht

  • Sit-up: liggend op de rug, handen achter het hoofd en de knieën gebogen. Vanuit hier wordt het bovenlichaam gebogen om richting de knieën te bewegen en vervolgens wordt er weer rustig terug bewogen richting de startpositie.
  • Sit-up with both legs up: liggend op de rug, handen achter het hoofd, knieën gebogen en voeten plat op de grond. Vanuit hier wordt de bovenrug opgetild tot 45 graden, zonder de rug bol te maken en tegelijkertijd worden de benen opgetild.
  • Sit-up with changing legs and sides: liggend op de rug, met de handen achter het hoofd, knieën gebogen. Hierbij wordt de bovenrug opgetild tot 45 graden, zonder de rug bol te maken. De benen worden om de beurt naar de borst toe bewogen.
  • Sit-up with legs up: liggend op de rug met handen achter het hoofd, knieën gebogen en voeten plat op de grond. De bovenrug wordt opgetild tot 45 graden, zonder de rug bol te maken. Hierbij worden ook de gestrekte benen opgetild.
  • Cross sit-up: liggend op de rug, met de knieën gebogen en handen achter het hoofd. Hierbij wordt de knie naar de andere elleboog bewogen. Dit wordt afgewisseld.
  • Side plank clam: zijligging, steunend op de elleboog en met de knieën gebogen in 45 graden. Vanuit hier wordt de heup opgetild van de grond tot een plank, vanuit daar wordt en exorotatie gemaakt in de heup, waardoor de ‘clam’ beweging ontstaat. De arm wordt tijdens de beweging omhoog bewogen.
  • Prone plank: in voorligsteun, liggend op de onderarmen met de ellebogen in 90 graden. Deze positie wordt vastgehouden in een vlakke positie.
  • Push-up: zittend op handen en knieën. Vanuit hieruit wordt er een buiging gemaakt in de ellebogen, waardoor de borst naar de grond beweegt en de ellebogen uiteindelijk de vloer raken.

Bron: Sipaviciene, S., & Kliziene, I. (2020). Effect of different exercise programs on non-specific chronic low back pain and disability in people who perform sedentary work. Clinical Biomechanics, 73, 17–27. https://doi.org/10.1016/j.clinbiomech.2019.12.028

Foto bij artikel door ljubaphoto / iStock

Bron

Amber Hulleman

Amber Hulleman

Fysiotherapeut/ sportfysiotherapeut. Docent Fysiotherapie bij Hogeschool Rotterdam. Referent/samenvatter met specialisatie musculoskeletaal / sportfysiotherapie.

Zin in een leuke en boeiende cursus?

Kijk dan hier voor inspiratie!

" 3000+ tevreden fysiotherapeuten gingen je voor. "

Nieuwsbrief

Elke twee weken 2 samenvattingen voor fysiotherapeuten. Gratis, al 18 jaar. 6000+ fysiotherapeuten gingen je voor.

Volg ons op facebook:

Database met 1500+ artikelen

2024-2025

Motiverende gespreksvoering en oplossingsgericht coachen

3 dagen. Start 16 mei 2025. Prijs € 495,-…

Acceptance and Commitment Therapy bij pijn

3 dagen. Start 31 januari 2025. Prijs € 495,-…

Vrouw doet pilates oefeningen en voorkomt daardoor rugpijn.

Fysiopilates opleiding

9 dagen. Start 7 januari 2025. Prijs € 1695,-…

Vrouw stretcht mindfull tegen rugpijn.

Belevingsgericht lichaamswerk binnen de fysiotherapie

5 dagen. Start 11 januari 2025. Prijs € 995,-…

De Mindful Fysiotherapeut

8 dagen. Start 6 februari 2025. Prijs € 1395,-…

Werken met beleving en emotie binnen de fysiotherapie

3 dagen. Start 12 maart 2025. Prijs € 595,-…

Dansante Fysiotherapie op basis van Laban/Bartenieff

8 dagen. Start 13 maart 2025. Prijs € 1395,-…

Pijn- en Stressmanagement technieken

3 dagen. Start 22 maart 2025. Prijs € 595,-…

Gezondheidspsychologie voor de fysiotherapeut

5 dagen. Data volgen najaar 2025. Prijs € 995,-…

kngf-logo-klein
keurmerk-fysiotherapie-logo-klein
crkbo_instelling_rgb