Fysiotherapie kan het risico op langdurig gebruik van opioïden beperken

Patiënten met musculoskeletale pijn, die in een vroeg stadium fysiotherapie krijgen, gebruiken aanzienlijk minder en ook korter opioïde pijnstillers. Dat blijkt uit een analyse in een Amerikaanse studie van bijna 90.000 ziektekostendeclaraties over een periode van negen jaar, tussen 2007 en 2015.

Opioïden zijn pijnstillers zoals tramadol, morfine, fentanyl en oxycodon. Onlangs zijn opioïden, en dan vooral oxycodon, negatief in het nieuws geweest. In de Verenigde Staten is er zelfs sprake van een verslavingsepidemie. Al zeker 200.000 Amerikanen zijn de afgelopen jaren overleden aan een overdosis. Zo erg als in Amerika is het hier niet. Maar ook in Nederland begint het langdurig gebruik van oxycodon een probleem te worden. Zorgverzekeraars Nederland, de belangenbehartiger van alle zorgverzekeraars meldt op haar website dat er in 2017 ruim 200.000 patiënten waren die langdurig opioïden gebruiken. Het totaal aantal gebruikers is in Nederland in zeven jaar tijd met 55% gestegen naar ruim 1 miljoen in 2017. Dit kwam vooral door een verviervoudiging van het gebruik van oxycodon. Het Nederlands Huisartsen Genootschap (NHG) heeft vorig jaar de NHG-standaard pijn aangepast om onnodig gebruik van opioïden te voorkomen. In de NHG-standaard wordt benadrukt dat sterkwerkende opioïden, waaronder oxycodon, alleen bij uitzondering worden voorgeschreven. En dan zo kort mogelijk om het risico op bijwerkingen en overmatig gebruik door gewenning en afhankelijkheid te beperken.

Fysiotherapie is een goed niet-medicamenteus alternatief voor musculoskeletale pijn, vinden de auteurs van dit artikel. In hun studie analyseerden ze 88.985 declaraties van patiënten die zich bij een huisarts of een spoedeisende hulpafdeling in een ziekenhuis meldden met pijnklachten aan schouder, nek, knie of lage rug en daarvoor opioïden voorgeschreven kregen. Ook noteerden ze of patiënten in een vroeg stadium, dat wil zeggen in de eerste drie maanden na het eerste bezoek aan de huisarts dan wel spoedeisende hulp (SEH), minstens één behandeling van een fysiotherapeut hadden gehad. Als uitkomstmaat namen de onderzoekers het gebruik van opioïden na de eerste drie maanden tot een jaar.

Resultaten

Bijna een derde van de patiënten had binnen drie maanden na het eerste huisarts-/ SEH-bezoek minstens één fysiotherapiebehandeling gekregen. Deze patiënten hadden na drie maanden tot een jaar, statistisch significant minder vaak een nieuw recept voor een opioïd gekregen. De kans op een nieuw recept was zestien procent lager voor patiënten met kniepijn, vijftien procent lager voor schouderpijn, acht procent voor nekpijn en zeven procent voor lager rugpijn. Daarnaast gebruikten de patiënten uit deze groep ongeveer tien procent minder opioïden. Dat gold overigens niet voor de patiënten met nekpijn. Zij gebruikten weliswaar minder opioïden, maar deze vermindering was niet statistisch significant en kon dus ook op toeval berusten.

Conclusie en implicaties voor de praktijk

Fysiotherapie in een vroeg stadium van heftige musculoskeletale pijnklachten kan helpen om langdurig opioïd gebruik te verminderen. Ook al kunnen deze zware pijnstillers in eerste instantie nuttig lijken, op de lange termijn zijn opioïden voor musculoskeletale pijn geen oplossing. Er kleven grote risico’s aan het gebruik zoals de bijwerkingen, gewenning, het verslavende effect en de kans op een overdosis.