Fysiotherapeutische werkrelatie bepaalt mede het effect op chronische pijn

Een volwaardige biopsychosociale benadering wordt binnen de hedendaagse fysiotherapie als belangrijk gezien. Dat betekent dat er naast biologisch gericht onderzoek en interventie, ook aandacht is voor psychologisch en sociaal gericht onderzoek en interventie. Een van de factoren die relevant is binnen het psychosociaal domein is de kwaliteit van de fysiotherapeutische alliantie (fysiotherapeutische werkrelatie) tussen de fysiotherapeut en zijn patiënt. Een goede fysiotherapeutische alliantie is een voorwaarde om met patiënten in gesprek te komen over psychosociale factoren en een voorwaarde om deze factoren in de behandeling te beïnvloeden.

Binnen de psychologie wordt deze algemene factor al tientallen jaren onderzocht. Daaruit bleek dat de therapeutische alliantie een onafhankelijke bijdrage levert aan het uiteindelijke psychotherapeutische resultaat. Recent is er ook binnen de gezondheidszorg meer aandacht voor de therapeutische alliantie, waaronder binnen de fysiotherapie. Het onderzoek van Hall e.a. (2010) toont bijvoorbeeld, dat een goede therapeutische alliantie een positieve invloed heeft op de pijn, beperkingen, fysieke gezondheid, mentale gezondheid, en de tevredenheid van de patiënt. Het onderzoek van Hall was gedaan binnen een revalidatiesetting. De auteurs van het onderzoek dat we hier bespreken willen een meer gerichte meta-analyse doen naar studies rond het effect van de fysiotherapeutische alliantie, en dan specifiek binnen een fysiotherapeutische setting. De onderzoekers richten zich daarbij op chronische musculoskeletale pijn. De auteurs hebben drie doelen voor ogen:

• Wat is de impact van de fysiotherapeutische alliantie op de intensiteit van chronische musculoskeletale pijn?
• Welke factoren beïnvloeden de kwaliteit van de fysiotherapeutische alliantie?
• Sluit de definitie van de fysiotherapeutische alliantie nog aan bij de meer algemeen geaccepteerde definitie van de therapeutische alliantie.

Methode

De auteurs zochten naar literatuur in de relevante database tot januari 2017. Het moest een studie zijn waarbij de patiënten volwassen waren en langer dan drie maanden musculoskeletale pijn hadden.

Resultaten

Na de uitgebreide zoekactie en selectieprocedure bleven er zeven bruikbare artikelen over. Drie studies onderzochten het effect van de fysiotherapeutische alliantie op chronische musculoskeletale pijn. En vier studies onderzochten de factoren die de sterkte van de fysiotherapeutische alliantie beïnvloeden.

De drie studies die het effect onderzochten van de fysiotherapeutische alliantie op de intensiteit van chronische pijn, laten zien dat er een significante relatie is tussen de kwaliteit van de fysiotherapeutische alliantie en de intensiteit van de pijn. Hoe beter de kwaliteit fysiotherapeutische alliantie des te groter is het effect van de behandeling op de pijn. De vier studies die keken naar de factoren die fysiotherapeutische relatie beïnvloeden laten zien dat twee factoren in meerdere studies terugkomen:

• het ontwikkelen van een betrouwbare relatie.
• het creëren van een geïndividualiseerd behandelplan, met de waarde en barrières van de patiënt voor ogen.

Andere factoren die verschijnen als gunstig voor het ontwikkelen van een goede fysiotherapeutische werkrelatie is open communicatie, het belang van actieve participatie, werken met de patiënt als geheel persoon, en het vermogen om constructief om te gaan met uitdagingen binnen de fysiotherapeut-patiënt relatie. Negatief voor de ontwikkeling van de fysiotherapeutische alliantie was vooral irritatie of boosheid van de kant van de fysiotherapeut.

Ten aanzien van de gebruikte definitie van fysiotherapeutische alliantie baseren vier studies zich op de definitie van Bordin. Bordin (1979) is een belangrijke onderzoeker geweest die drie elementen van de therapeutische alliantie identificeerde:

• Overeenstemming in taken tussen de therapeut en de patiënt (wie doet wat).
• Overeenstemming in therapeutische doelen (waar gaan we aan werken).
• Een affectieve band of wederzijdse positieve betrokkenheid op elkaar (we mogen elkaar, ‘kunnen goed door één deur’.)

In de studies die we hier bekeken werd relatief nauw aangesloten bij deze meer gangbare definitie van de therapeutische alliantie, zoals die gebruikt wordt binnen de psychologie.

Opmerkingen samenvatter

Dit onderzoek laat zien dat een fysiotherapeutische behandeling effectiever wordt op het moment dat er een goede fysiotherapeutische werkrelatie is. Een open deur misschien, maar wel belangrijk dat dit wetenschappelijk aangetoond is. We kunnen er dan niet meer om heen. De therapeutische alliantie heeft net zoals binnen de psychologie een belangrijk effect op de behandeluitkomst. Kennis over- en vaardigheden in specifieke interventies binnen het musculoskeletale domein is slechts één element voor het behandelresultaat. Het kunnen opbouwen van een betekenisvolle fysiotherapeutische werkrelatie levert ook een wezenlijke bijdrage tijdens de fysiotherapeutische behandeling.

De fysiotherapie hoeft niet het wiel opnieuw uit te vinden. In de jaren 50 van de vorige eeuw kwam het onderzoek naar de rol van algemene psychologische factoren opgang. Dit werd in belangrijke mate in gang gezet door Carl Rogers. Het onderzoeksterrein is ondertussen goed ontwikkeld en er is veel kennis beschikbaar. De fysiotherapie kan hiervan profiteren. Opvallend binnen dit onderzoeksveld is dat het daarbij niet alleen om communicatieve procedures of vaardigheden gaat, zoals vaak in communicatietraining aangeboden wordt. In belangrijke mate is het opbouwen van een therapeutische relatie ook een persoonsdimensie of attitude. Feitelijk zet de fysiotherapeut daarmee zichzelf als persoon in. Dat vraagt om innerlijke groei. Bijvoorbeeld een ontwikkeling om meer authentiek te worden en meer open in de relatie te staan.

Binnen Psychfysio opleidingen pakken we dit de komende tijd op. We gaan wat weg bij de ‘externe’ communicatieve skills en meer in de richting van de ‘interne’ groei van de fysiotherapeut. Daardoor kan de therapeut gemakkelijker een fysiotherapeutische relatie kan opbouwen die werkt.  De cursus werken met beleving en emotie binnen de fysiotherapie, sluit hier nadrukkelijk bij aan.

Foto bij artikel door SDI Productions iStock.

Bron: Kinney, M., Seider, J., Beaty, A. F., Coughlin, K., Dyal, M., & Clewley, D. (2020). The impact of therapeutic alliance in physical therapy for chronic musculoskeletal pain: A systematic review of the literature. Physiother Theory Pract, 36(8), 886-898