Dansant bewegen verbetert motorisch functioneren bij cerebrale parese

Cerebrale parese is een relatief veel voorkomende lichamelijke aandoening bij kinderen. Er is meestal sprake van houdings- en motorische functiestoornissen, en cognitieve, sensorische en gedragsmatige beperkingen. Dansant bewegen kan een belangrijke rol spelen in het leven en welzijn van mensen met cerebrale parese. Dans bevordert het motorisch, cognitief en psychosociaal functioneren. Het verbetert neuromusculaire, cardiorespiratoire en sensorimotorische functies en evenals het geheugen en de esthetische expressie. Deelname aan dans vergroot ook het zelfvertrouwen, het gevoel van eigenwaarde en de betrokkenheid bij sociale activiteiten. Dit biedt holistische gezondheids- en educatieve voordelen, passend bij het biopsychosociale model.

Dansinterventies voor mensen met cerebrale parese sluit mooi aan bij het ICF zoals dat gehanteerd wordt binnen de fysiotherapie. Dansant bewegen beïnvloed alle niveaus van het ICF raamwerk. Deze interventies verbeteren niet alleen lichaamsfuncties zoals mobiliteit, maar vergroten ook de deelname aan verschillende activiteiten.

Deze systematische review is gericht op het beoordelen van de effectiviteit van dansgerelateerde interventies voor mensen met cerebrale parese.

Methode

Op 18 januari 2023 werd een systematische literatuursearch uitgevoerd in de volgende databases:  CINAHL; Embase; PubMed; PsycInfo; Scopus; en Web of Science. Voor de meta-analyse werden uitkomstmaten in vijf subgroepen ingedeeld: (i) cognitieve functie, (ii) motorische functie, (iii) sociale en emotionele functie, (iv) betrokkenheid en (v) metabolisme.

Resultaten

In totaal werden 273 potentieel relevante artikelen geïdentificeerd. De uiteindelijk geïncludeerde 16 studies werden gepubliceerd tussen 1989 en 2022. De meerderheid van de studies had een zwakke methodologische kwaliteit.

Leeftijd

Drie studies includeerden volwassenen met cerebrale parese, drie studies adolescenten en volwassenen, en negen studies kinderen en jongeren met cerebrale parese.

Mobiliteit

Acht onderzoeken hadden alleen deelnemers die konden lopen (GMFCS niveau I en II), en zes onderzoeken includeerden mensen met cerebrale parese die konden lopen en mensen die een mobiliteitsapparaat/rolstoel nodig hadden. Twee onderzoeken includeerden alleen deelnemers die in een rolstoel werden vervoerd (GMFCS niveau V).

Type dans

Creatieve dans, ballettraining, informele dans en hiphop behoorden tot meest voorkomende dansstijlen die gebruikt werden.

Interventie duur

De interventiefrequentie varieerde van minstens 6 tot 15 minuten tweemaal per week, tot één sessie van 2 uur tweemaal per week.

Uitkomstmaten

De meest onderzochte uitkomsten waren veranderingen in mobiliteit, gevolgd door balans, bewegingsbereik (ROM) en veranderingen in metabolisme (cardiovasculair, hematologisch en metabolisch).

• Bij Withers e.a. en Teixeira-Machado e.a. vertoonden de deelnemers een verbeterde mobiliteit. Joung e.a. rapporteerden statistisch significante veranderingen in spatiotemporaal lopen (p < 0,05), terwijl Lakes e.a. een verandering in looppatroon rapporteerden tussen pre-, post- en follow-upbeoordelingen (p < 0,05).
• Statistisch significante verbeteringen in balans (p < 0,05) werden gerapporteerd in twee onderzoeken waarbij gebruik werd gemaakt van de Pediatric Balance Scale (PBS). En in één onderzoek waarbij gebruik werd gemaakt van de Berg Balance Scale (BBS).
• Joung, e.a. en Teixeira-Machado en DeSantana constateerden ook positieve veranderingen in het bereik van de heup- en enkelbewegingen (ROM), p < 0,05.
• Slechts drie onderzoeken gingen in op cognitieve/mentale functie en emotionele expressie. Daarvan rapporteerden Cherriere e.a. geen statistisch significante verandering voor volgehouden en verdeelde aandacht en de casestudie van Lasseter e.a. presenteerde geen formele analyses voor veranderingen in zelfconcept en gevoel van eigenwaarde.

Uitkomsten op het niveau van lichaamsfuncties en -structuur werden in alle 16 artikelen gemeten, terwijl slechts vijf onderzoeken de deelname aan de gemeenschap, het sociale en maatschappelijke leven beoordeelden (bijv. betrokkenheid bij sport- en lichamelijke activiteiten, dans- en kunstvoorstellingen en algemene gemeenschapsactiviteiten).

Meta-analyse

Tien studies werden opgenomen in de multi-level meta-analyse.

• Motorische functie-uitkomsten wogen het zwaarst (53,4%) voor de totale effectgrootte. Analyse toonde een groot effect (g = 1,50, 95% CI = [0,35, 2,66]), waarbij kracht, houdingscontrole en evenwicht allemaal significante effecten van grote omvang opleverden (effectgroottes >1,5).
• Sociale/interpersoonlijke factoren (bijv. sociale problemen en relaties); en Psychosociale factoren (zoals angst, somatische klachten en depressie) uitkomsten leverden significante effectgroottes op (g = 3,16, 95% CI = [1,27, 5,04]; en g = 2,24, 95% CI = [0,56, 3,92]).
• Cognitieve/mentale functie-uitkomsten toonden een zeer grote maar niet-significante effectgrootte, over het geheel genomen, maar met brede betrouwbaarheidsintervallen (g = 2,55, 95% CI = [-1,78, 6,88]), en aanzienlijke heterogeniteit op studieniveau I2 (niveau-3) = 96,55%.
• Sociale en emotionele functie-uitkomsten lieten een grote maar niet-significante effectgrootte zien, met een breed betrouwbaarheidsinterval (g = 2,22, 95% CI = [-1,69, 6,14]) en aanzienlijke heterogeniteit tussen studies (niveau 3) I2 = 97,27%.
• Gedragsfactoren droegen ook bij aan een grote effectgrootte (g = 1,79 CI = [0,15, 3,43]) en wogen voor meer dan de helft mee in de subgroep sociale en emotionele functie-uitkomsten (6,1%). Ondanks het grote effect was de betrokkenheidsmoderator niet significant (g = 1,52, 95% CI = [-0,04, 3,08]).

Moderatoranalyses

Uit moderatoranalyses bleek dat de twee RCT-studies significant grotere effecten hadden dan niet-RCT-studies (p < 0,001). De uitkomsten waren significant beter voor degenen met het vermogen om te lopen vergeleken met degenen die dat niet konden (p = 0,024), en voor op beweging gebaseerde dansstijlen vergeleken met op stappen gebaseerde dansstijlen (p = 0,040). Bewegingsgerichte dansstijlen richtten zich op spontane en zelf gecreëerde bewegingen die de exploratie en transformatie van het zelfgevoel beïnvloedden, en step-gerichte dans omvatte dansstijlen met specifieke vooraf geplande stappen en technieken. De intensiteit (minuten/week) en de dosis (totale minuten) van de dansinterventie matigden de uitkomsten niet significant.

Opmerkingen samenvatter

Dansant bewegen bij patiënten met cerebrale parese heeft een positieve invloed op lopen, balans/posturale controle en bewegingsbereik (ROM). Dit zijn effecten die dicht bij het fysiotherapeutische domein liggen.

De kwaliteit van de studie is niet hoog, dus moeten de resultaten met voorzichtigheid geïnterpreteerd worden. Interessant is dat beweging gebaseerde dansvormen effectiever lijken dan het meer gestructureerd ‘danspasjes’ leren. Dit sluit aan bij het Laban/Bartenieff model dat Pychfysio opleidingen hanteert in de cursus dansante fysiotherapie op basis van Laban/Bartienieff.

Ander interessant punt is dat de duur van de interventie geen duidelijk modererend effect heeft. De interventiefrequentie varieerde van minstens 6 tot 15 minuten tweemaal per week, tot één sessie van 2 uur tweemaal per week. Vooral de lage intensiteit range lijkt dichtbij de fysiotherapeutische context te passen.

Kortom een fysiotherapeutische interventie opgezet met dansante elementen kan een waardevolle aanvulling zijn voor de behandeling van patiënten met een cerebrale parese.

Bron: Duarte Machado, E., Cole, M. H., Miller, L., McGuckian, T. B., & Wilson, P. H. (2023). The efficacy of dance interventions for the activity and participation of individuals with cerebral palsy – a systematic review and meta-analysis. Disabil Rehabil, 1-17. doi:10.1080/09638288.2023.2200259.

Foto bij artikel FatCamera / iStock