Betrouwbare en valide meetinstrumenten voor het valrisico bij ouderen met dementie

Meer dan 40 evenwichtstesten en tal van klinische meetinstrumenten zijn er om het valrisico bij ouderen mee in kaart te brengen. Echter, ze zijn niet altijd even bruikbaar bij mensen die de opdrachten niet goed begrijpen. Zeker als het om complexe instructies gaat. Dat terwijl ouderen met dementie ongeveer twee keer zo vaak vallen als ouderen zonder cognitieve problemen. En daarnaast hebben ze ook een groter risico op ernstig letsel.

Loop- en evenwichtsproblemen zijn de belangrijkste beïnvloedbare risicofactoren voor vallen. Het is de vraag hoe betrouwbaar en valide de meetinstrumenten zijn die de loop- en balansproblemen van mensen met cognitieve problemen in kaart brengen. Wanneer iemand slecht scoort op een test, kun je je afvragen of er een fysiek probleem aan ten grondslag ligt, of dat iemand de opdracht niet goed heeft begrepen.

Als fysiotherapeut moet je kunnen vertrouwen op klinische tests. Als de psychometrische eigenschappen niet bekend, of niet goed genoeg zijn, dan is het lastig om een interventie goed te starten en de voortgang bij te houden.

Methode

In dit overzichtsartikel zochten de auteurs in de wetenschappelijke literatuur naar betrouwbare en valide meetinstrumenten om loop- en balansproblemen bij ouderen met dementie in kaart te brengen.

Resultaten

Tweeëntwintig studies die bij elkaar 35 verschillende meetinstrumenten onderzochten, kwamen naar boven. Van negen meetinstrumenten waren de psychometrische eigenschappen goed genoeg om ze aan te bevelen bij ouderen met cognitieve problemen. Specifiek voor thuiswonende ouderen was de Modified Clinical Test of Sensory Interaction in Balance een betrouwbare test. Dit is een test voor de statische balans onder vier sensorische condities (ogen open en gesloten op een normale ondergrond, en ogen open en gesloten op een ondergrond van foam).

Voor de ouderen met dementie in verpleeghuizen kwam de Groningen Meander Walk Test als betrouwbaar en valide naar voren. Dit is een dynamische looptest, speciaal ontwikkeld voor deze doelgroep. De oudere wordt gevraagd over een zes meter lange baan met vier bochten te lopen. De baan heeft de vorm van twee aaneengesloten sinussen. Deelnemers krijgen de instructie om de baan zo snel en zo precies mogelijk te volgen, zonder buiten het spoor te stappen. De uitkomstmaten zijn de benodigde tijd om het parcours af te leggen, en het aantal stappen buiten het spoor.

Andere aan te bevelen klinische tests voor mensen met dementie waren de Step Test (zo snel mogelijk voet op en af een opstapje gedurende 15 seconden), de Timed Up and Go test, Berg Balans Schaal, beoordeling van loopparameters (snelheid, cadans, staplengte, stapbreedte, breedte van het steunvlak etc.), Tien Meter Looptest, Twee Minuten Wandeltest en Zes Minuten Wandeltest.

De meeste testen waren onderzocht en bruikbaar gevonden bij ouderen met milde tot matige dementie. Alleen de Zes Minuten Wandeltest was ook onderzocht en geschikt voor mensen met ernstige cognitieve problemen. Alle looptesten waren betrouwbaar en valide.

Discussie en conclusie

Er zijn betrouwbare en valide meetinstrumenten om het valrisico bij ouderen met dementie mee in kaart te brengen. Welk meetinstrument het meest geschikt is, hangt af van de setting en ook van de ernst van de dementie. Looptesten zijn ook bij ernstiger demente ouderen valide en betrouwbaar.

Balanstesten waarbij meer gevraagd wordt van de cognitieve verwerking, zoals het begrijpen van de instructies of een reeks opdrachten herhalen, zijn niet geschikt. De testscores zullen eerder een weerspiegeling van een mindere cognitieve functie zijn, dan van het fysieke functioneren. Ook testen waarbij de grenzen van de stabiliteit worden opgezocht en waarbij een beroep wordt gedaan op de reactieve balanscontrole zijn minder bruikbaar in deze doelgroep.

De auteurs van dit artikel pleiten ervoor om meerdere meetinstrumenten te gebruiken om een zo goed mogelijk beeld te krijgen van het evenwicht en het valrisico. Zodat je als fysiotherapeut meerdere aangrijpingspunten hebt om je interventies op af te stemmen.

Bron: Baker, J., de Laat, D., Kruger, E., McRae, S., Trung, S., Zottola, C., Omaña,H., Hunter, S.W. (2020). Reliable and valid measures for the clinical assessment of balance and gait in older adults with dementia: a systematic review. European Journal of Physiotherapy; 03 Jul: DOI: 10.1080/21679169.2020.1788638

Foto bij artikel door FatCamera / iStock.