De zacht strijkende hand van de fysiotherapeut: van ‘wellness’ naar ‘health’

8_6_1_massage-zacht-strijkend_103638074

Aanraking wordt doorgaans als plezierig ervaren en heeft een belangrijke sociale en affectieve waarde. De tastzin en aangeraakt worden wordt systematisch ingezet bij touch massage. Deze vorm van massage wordt gekarakteriseerd door lange strijkende bewegingen over de huid, maar is niet gericht op de spieren zoals bij de klassieke of Zweedse massage. In een klinische setting kan tastmassage pijn, angst en stress verminderen.
C-tactiele afferenten in de behaarde huid reageren op lichte druk (0.8N) en op langzaam strijkende bewegingen. C-tactiele activatie wordt als prettig ervaren. De insula is hierbij betrokken. Maar er moeten ook andere verklaringen zijn voor het aangenaam zijn van lichte en strijkende tast. Immers, C-tactiele afferenten bevinden zich niet in de van nature onbehaarde huid, terwijl strijken van die huid toch als plezierig ervaren wordt. Discriminatieve tast en neutrale aanraking activeren vooral de somatosensorisch cortex terwijl emotionele en plezierige aanraking meer de orbitofrontale cortex (OFC) activeert. Pijnlijke en plezierige aanraking activeren verschillende delen van de orbitofrontale cortex. Daarnaast activeert pijnlijke tast ook meer de dorsale anteriore cingulate cortex (dACC), terwijl plezierige tast meer de pregenuale anterior cingulate cortex (pgACC) activeert. De pgACC speelt een belangrijke rol bij het verwerken van allerlei plezierige sensorische stimuli (geur, smaak, temperatuur).
Veel van de bovenstaande bevindingen komt uit onderzoek waarbij men langzaam met een zachte borstel over de huid strijkt. Tastmassage verschilt hierin omdat er huid-op-huidcontact is en de druk 2,5 N is in plaats van 0,8 N. De snelheid van het strijken is 1 tot 5 cm/s.
De auteurs willen het effect van tastmassage in het brein onderzoeken door twee factoren te combineren tot vier condities: menselijke aanraking met of zonder strijkende bewegingen, en lichte tast met een rubberen handschoen met of zonder strijkende bewegingen.

TIP:  Massage bevordert de eigen-effectiviteit van de MS patiënt
Stil staand Strijkend
Menselijke aanraking 1 2
Rubberen handschoen 3 4

De plezierigheid van de condities werd gescoord op een VAS schaal. De regionale hersenactiviteit werd gemeten met een fMRI BOLD techniek.

Methode

Aan dit onderzoek deden zestien gezonde proefpersonen mee. Nadat de proefpersonen de plezierigheid van de vier verschillende condities op een VAS schaal hadden aangegeven namen ze plaats in een scanner. Tijdens het scannen werden de vier tast-stimulaties telkens 20 seconden gegeven. Elke tast-stimulatie werd zesmaal herhaald. De volgorde van het aanbieden van de vier verschillende condities werd gebalanceerd. Degene die de tastprikkels gaven waren vooraf nauwkeurig getraind in de juiste snelheid en de juiste druk. Tijdens het experiment werd neutrale massage-olie gebruikt

Resultaten

De tast van een bewegende menselijke hand  was significant prettiger dan een stilstaande menselijke hand of van een stilstaande of bewegende rubberen handschoen.
De belangrijkste bevinding was dat de strijkende menselijke hand een specifieke activatie gaf van de pregenuale anterior cingulate cortex (pgACC). De andere drie conditie hadden geen effect op de pgACC. Zowel de strijkende menselijke hand als de strijkende rubberen handschoen activeerden bilateraal de insula. Dit is in overeenstemming met de functie van de insula. De insula is namelijk een regio die betrokken is bij C-tactiele afferentie en strijkende aanraking. Het ziet er naar uit dat de pgACC specifiek geactiveerd wordt door plezierige (menselijke) strijkingen. Dit komt overeen met de functie van deze regio: diverse plezierige belonende stimuli.

Opmerking samenvatter

Tastmassage maakt gebruik van lichtere strijkingen dan de klassieke massage (2,5 N versus 8 n). In dit onderzoek is die strijking nagebootst. In overeenstemming met ‘plezierig’ activeert een zachte menselijke strijking naast de gangbare ’tast-regionen’ ook specifiek de pgACC. Dit kan fysiotherapeutisch relevant zijn, want de auteurs beschrijven dat de pgACC de hoogste opioïde receptoren dichtheid heeft van de ACC. Bovendien toonde eerder onderzoek dat zowel placebo als opioïden analgesie gecorreleerd was met activatie van de pgACC. De pijnstillende werking van tastmassage kan dus mogelijk tot stand komen via de activatie van de pgACC. Voor fysiotherapeuten kan dat betekenen dat bij (chronische) pijn men ook lichte plezierige strijkingen kan overwegen, in plaats van hardere of diepere technieken. Dat betekent ook dat massage in dit geval prettig mag en moet aanvoelen. Omgekeerd denkend kan dat betekenen dat psychische gekwetst patiënten die ‘plezierige’ aanraking niet toe kunnen laten, daardoor een kanaal missen om de pijn te reguleren. Een tactvolle fysiotherapeut kan de patiënt in een vellig behandelklimaat uitnodigen rustig het prettige in de aanraking weer toe te laten. Dat is op zich al een weldaad voor de patiënt; het zichzelf iets aangenaams kunnen gunnen, maar kan door dit openen en toelaten ook de weg openen tot pijnstillings routes die daarvoor niet beschikbaar waren. Hier zien we dat ‘wellness‘ niet alleen maar een luxe is maar ook ingezet kan worden ‘health‘.

TIP:  Massage weldadig voor patiënten met ernstige pijn door botmetastasering

Bron

Lindgren, L., Westling, G., Brulin, C., Lehtipalo, S., Andersson, M., & Nyberg, L. (2012). Pleasant human touch is represented in pregenual anterior cingulate cortex. NeuroImage, 59(4), 3427-3432.

Peter van Burken

Peter van Burken

Psycholoog / ex-fysiotherapeut. Auteur van Gezondheidspsychologie voor de fysiotherapeut en het boek Mindfulness en Fysiotherapie. Initiator en docent Psychfysio opleidingen.

Zin in een leuke en boeiende cursus?

Kijk dan hier voor inspiratie!

" 3000+ tevreden fysiotherapeuten gingen je voor. "

Nieuwsbrief

Elke twee weken 2 samenvattingen voor fysiotherapeuten. Gratis, al 18 jaar. 6000+ fysiotherapeuten gingen je voor.

Volg ons op facebook:

Database met 1500+ artikelen

2024-2025

Motiverende gespreksvoering en oplossingsgericht coachen

3 dagen. Start 16 mei 2025. Prijs € 495,-…

Acceptance and Commitment Therapy bij pijn

3 dagen. Start 31 januari 2025. Prijs € 495,-…

Vrouw doet pilates oefeningen en voorkomt daardoor rugpijn.

Fysiopilates opleiding

9 dagen. Start 7 januari 2025. Prijs € 1695,-…

Vrouw stretcht mindfull tegen rugpijn.

Belevingsgericht lichaamswerk binnen de fysiotherapie

5 dagen. Start 11 januari 2025. Prijs € 995,-…

De Mindful Fysiotherapeut

8 dagen. Start 6 februari 2025. Prijs € 1395,-…

Werken met beleving en emotie binnen de fysiotherapie

3 dagen. Start 12 maart 2025. Prijs € 595,-…

Dansante Fysiotherapie op basis van Laban/Bartenieff

8 dagen. Start 13 maart 2025. Prijs € 1395,-…

Pijn- en Stressmanagement technieken

3 dagen. Start 22 maart 2025. Prijs € 595,-…

Gezondheidspsychologie voor de fysiotherapeut

5 dagen. Data volgen najaar 2025. Prijs € 995,-…

kngf-logo-klein
keurmerk-fysiotherapie-logo-klein
crkbo_instelling_rgb