Ziekteopvattingen bepalen bij COPD paniekaanvallen, angst, depressie, en ziekte-impact

Benauwdheid en kortademigheid bij COPD ontstaat door een complex samenspel van fysieke, psychologische, emotionele en functionele factoren. Angst en paniek bijvoorbeeld, kan het gevoel van ademnood buiten proporties versterken. Paniekstoornis en COPD komen relatief vaak samen voor. COPD patiënten met angst of paniek belanden vaker en langer in het ziekenhuis.
Één factor die het fysieke, sociale en maatschappelijke functioneren van COPD patiënten bepaalt zijn de ziekteopvattingen die de patiënt over zijn ziekte heeft (Scharloo, e.a., 2000).
De huidige studie onderzoekt de relatie tussen ziekteopvatting en paniek bij COPD patiënten.

Methode

Alle volwassen COPD patiënten (N=120) die onder behandeling of controle waren bij de longafdeling van een ziekenhuis kregen een set met vragenlijsten toegestuurd met de vraag deel te nemen aan dit onderzoek. 49% retourneert de ingevulde vragenlijsten (N=59).

Metingen

• Ziekteopvattingen: The illness Perception Questionnaire – revised (IPQ-R) van Moss-Moriss e.a., (2002). De lijst werd aangepast voor COPD.
• Angst en depressive: Hospital Anxiety and Depression Scale (HADS) van Zigmond, e.a. (1983).
• Paniekstoornis: The Panic Disorder Severity Scale Self-Report (PDSS-SR) van Houck, e.a. (2002)
• Gezondheidstatus: St. George’s Respiratory Questionnaire (SGRQ) van Jones, e.a. (1991).
• Longparameters: FEV1%

Resultaten

Een selectie van enkele bevindingen uit de vragenlijsten met accent op ziekteopvattingen:
35% van de patiënten scoren op de HADS klinisch voor angst en 19% voor depressie. Angst en depressie hebben een significant verband met negatieve ziekte-opvattingen rond gevolgen van de ziekte en emotioneel beleven, en de gerapporteerde ziekte impact. Angst en depressie hingen echter niet samen met FEV1% of de lengte van de diagnose.
Bij 63% had de COPD een matige tot sterke impact op hun leven. Deze ziekte-impact hing samen met negatieve ziekteopvattingen (tijdlijn, gevolgen, label, en emotioneel beleven) .
63% had het afgelopen jaar en paniekaanval, 51% daarvan in de afgelopen maand. 71% van de patiënten die de afgelopen maand een paniekaanval hadden voldeden aan paniekstoornis volgens de PDSS-SR (score hoger dan 8). De paniekvragen lijst (PDSS-SR) correleerde significante met negatieve ziekte opvattingen (consequenties en emotionele beleving) en met angst , depressie en ziekte-impact, maar wederom niet met FEV1% of lengte van de diagnose.

Opmerkingen samenvatter

Dit onderzoek bevestigt eerder onderzoek dat bij COPD patiënten vaak angst, depressie, en paniekstoornis aanwezig is en dat de ziekte-impact aanzienlijk is. Bovendien laat dit onderzoek zien dat deze bevindingen voor een deel samenhangen met een negatieve kijk op hun ziekte (ziekte opvattingen).
Dat betekent dat fysiotherapeuten de ziekte opvattingen van COPD patiënten moeten verkennen en overmatig negatieve- en disfunctionele ziekteopvatting bespreekbaar moeten maken. Dit is belangrijk, omdat een deel van het functioneren van COPD (angst, depressie, paniekaanvallen en ziekte-impact, maar ook de eerder genoemde ziekenhuisopnamen) niet of slechts ten dele samenhangen met de ernst en de duur van de ziekte.
Geïnteresseerden kunnen op www.ziekteperceptie.nl een aangepaste Nederlandstalig ziekteperceptie vragenlijst vinden: de IPQ-K