Tevredenheid is grootste voorspeller voor volhouden van fysieke activiteiten

Een grote uitdaging binnen het uitvoeren fysieke activiteit ligt in het volhouden hiervan, ook na het beëindigen van de therapie. Van handhaving van de activiteiten wordt gesproken als men 3-6 maanden na het stoppen van de interventie nog altijd regelmatig de activiteit uitvoert. De basis van volhouden van fysieke activiteiten is een gedragsverandering op de lange termijn. Er zijn verschillende theoretische constructen over relevante determinanten die een goede of slechte invloed zouden hebben op deze gedragsverandering:

1. Health Action Process Approach (HAPA); een sociaal-cognitieve theorie die ervan uit gaat dat zelf-effectiviteit op het gebied van herstel na terugval en volhardendheid bepalend is voor de gedragsverandering. Men is optimistisch over het kunnen volhouden van gewenst gedragspatroon en is ervan overtuigd dat ook na een kleine terugval het gewenste gedrag weer opgepakt kan worden.
2. Rothman’s theory of maintenance; als mensen tevreden zijn met de algehele ervaring en de uitkomsten hiervan houden ze het nieuwe gedrag vol. Door deze goede ervaringen zorgen automatische processen ervoor dat dit gedrag ook op de lange termijn kan worden gehandhaafd.
3. Verplanken’s approach to habitual behavior; kenmerken van gewoontegedrag zijn: de frequentie van het gedrag, het automatisme waarmee het gedrag wordt uitgevoerd en de zelf-beschrijving wanneer het gedrag in een stabiele omgeving wordt uitgevoerd. Hier heeft Verplanken et al. een meetinstrument voor ontwikkeld, de Self-Report Habit Index (SRHI; Verplanken 2003).

Deze drie theorieën verschillen nogal van elkaar, toch is er weinig literatuur te vinden over de vergelijking van deze theorieën. Wanneer bekend is welke determinanten de grootste rol spelen bij gedragsverandering kan hier een gerichte interventie op ingezet worden. In deze huidige studie hebben de onderzoekers deze drie theorieën met elkaar vergeleken op het gebied van wandelen. Voor wandelen is gekozen omdat dit een vorm van fysieke activiteit is die aantoonbare positieve resultaten geeft op fysieke en mentale gezondheid.

Methode

Deze studie is een prospectieve cohort studie onder mensen die al minstens 3 maanden deelgenomen hadden aan een wandelgroep. Vervolgens werden ze nog 3 maanden gevolgd. In totaal hebben 114 mensen van 40 verschillende wandelgroepen meegedaan. Enkele kenmerken van deze groep: leeftijd grotendeels tussen de 40 en 79 jaar, vrouw (77%) en gepensioneerd (54%).

De metingen die werden gedaan:

• Aanwezigheid bij de wandelgroep, geregistreerd en gerapporteerd door de groepsleiders.
• Voor het HAPA construct werd een vragenlijst gebruikt (Luszczynska 2011) bestaande uit 4 vragen over zelf-effectiviteit van herstel na terugval en vijf vragen over zelf-effectiviteit van volharding.
• Voor Rothman’s theorie was er een vragenlijst van 3 items (Baldwin 2009) over de tevredenheid met de verwachte uitkomsten.
• De theorie van Verplanken et al werd uitgevraagd door middel van de SRHI.
• Daarnaast werd uitgevraagd hoe lang men al deelnam aan de wandelgroep.

Resultaten

Gemiddeld namen de participanten al 20,7 maanden deel aan de wandelgroepen. In de dertien weken dat ze gevolgd werden door de onderzoekers waren ze gemiddeld 9,2 keer aanwezig. Zelf-effectiviteit voor volharding bleek niet voorspellend voor blijvende deelname. Ook op de SRHI (gewoonte gedrag) werden geen significante voorspellers gevonden. Tevredenheid met de uitkomsten op gezondheid en zelf-effectiviteit van herstel na terugval waren in alle analyses significante voorspellers voor behoud van het gedrag. Tevredenheid met het sociale aspect en tevredenheid in het algemeen waren voorspellers die significant waren, maar wel afhankelijk van de groep.

Opmerkingen samenvatter

Deze resultaten werden gevonden in groepsactiviteiten en kunnen dus alleen in dit licht worden beoordeeld. Wellicht dat bij individuele activiteiten de zelf-effectiviteit voor volharding wel belangrijker is. Bij deelname aan een georganiseerde groepsactiviteit op een vaste tijd en plaats blijken de belangrijkste voorspellers te zijn: tevredenheid over de gezondheidsaspecten en het vertrouwen in zichzelf om na een (paar) keer niet geweest te zijn toch weer wel te gaan (zelf-effectiviteit in herstel). Tevredenheid – wat een belangrijke rol speelt in de theorie van Rothman – lijkt een van de belangrijkste redenen te zijn om nieuw gedrag vol te houden. Voor de theorie van Verplanken (het belang van gewoonte gedrag) is in dit onderzoek geen onderbouwing gevonden. Fysiotherapeuten kunnen binnen hun interventies extra aandacht besteden aan het optimaliseren van tevredenheid en omgaan met ‘terugval’ om zo wellicht meer behoud van gedragsverandering te verkrijgen.